نحوه نصب لوله برق یکی از مهم‌ترین مراحل در اجرای تأسیسات الکتریکی ساختمان های مختلف است. لوله برق وظیفه دارند سیم ها و کابل ها را در برابر ضربه، رطوبت و خطرات احتمالی محافظت کنند و در عین حال نظم و ایمنی پروژه را بالا ببرند. انتخاب درست نوع لوله و اجرای صحیح آن، تأثیر مستقیم بر طول عمر و کیفیت سیستم برق کشی مجموعه دارد. در این مقاله به صورت گام به گام مراحل نصب لوله برق و اصول لوله گذاری در برق کشی ساختمان را بررسی می کنیم.
آنچه در ادامه می خوانیم:
- مرحله اول، انتخاب بهترین لوله برای برق کشی برق
- مرحله دوم، هماهنگی لوله کشی و نصاب برق
- مرحله سوم، مشخص کردن سیستم لوله کشی
- مرحله چهارم، تشخیص نوع لوله گذاری
- مرحله پنجم، نحوه محاسبه مقدار لوله برق ساختمان
- مرحله ششم، نصب و اجرای لوله گذاری
- مرحله هفتم، تست و بررسی نهایی لوله
- اصول لوله گذاری در برق ساختمان
مرحله اول، انتخاب بهترین لوله برای برق کشی برق
پیش از پرداختن به نحوه نصب لوله برق باید بدانید که در برق کشی ساختمان محیط ها به سه بخش تقسیم می شوند:
محیط های خشک با شرایط عادی
در این محیط‌ها دما متعادل است و رطوبتی در محیط وجود ندارد. در نتیجه تعریق یا نشستن شبنم صورت نمی گیرد. فضاهای اداری، تجاری، مناطق مسکونی در شهرهای بدون رطوبت در این دسته محیط ها قرار می گیرند. در این محیط ها می توان مطابق مقررات عمومی لوله کشی از انواع لوله استاندارد فلزی، غیرفلزی، لوله پی وی سی و قابل انعطاف و … استفاده کرد.
محیط های مرطوب، گرم و نمناک
در این مکان ها رطوبت و نم وجود دارد و مکان هایی با احتمال وجود مواد شیمیایی نیز در این دسته قرار می گیرد. فضاهای باز، سردخانه ها، گلخانه و دیگر موارد در این دسته هستند. در این محیط ها دما اغلب بیشتر از ۳۵ درجه است. یستم لوله کشی توکار یا روکار در این گونه محیط ها تابع شرایط زیر خواهد بود:
- لوله کشی باید با لوله فولادی، لوله پلاستیکی سخت و عایق بندی معدنی انجام شود.
- اتصالات به کار رفته در سیستم باید کاملا عایق باشد تا از نفوذ رطوبت به درون لوله جلوگیری شود.
- لوله های فلزی به کار رفته در این محیط ها باید پوشش ضد زنگ داشته باشند.
محیط های ویژه
این محیط ها شرایط خاصی دارند و از نظر ایمنی احتمال دارد برق کشی مخاطره آمیز باشد. در نتیجه مشخصات لوله برق باید کاملاً متناسب با این شرایط باشد. از جمله این محیط ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محیط های درمانی مانند اتاق عمل، مراقبت های ویژه و …
- سیلوها و پالایشگاه ها
- محل استقرار شبکه و سیستم های کامپیوتری
- حوضچه ها و استخرهای شنا
نکات مهم در انتخاب لوله مناسب برای برق کشی
همچنین قطر لوله و سایز و همچنین تحمل وزن نیز باید بررسی شود. انتخاب لوله با وزن و جنس مناسب باعث افزایش عمر پروژه و سهولت در نصب می شود. رعایت استانداردهای ملی و بین المللی مانند NEC یا استانداردهای محلی ضرورت دارد و باید لوله با این امکانات خریداری شود.
لوله های گالوانیزه مقاومت مناسبی در برابر زنگ زدگی و خوردگی دارند به همین دلیل در اغلب محیط ها کاربرد دارند. با این حال، در فضاهایی که غلظت مواد شیمیایی خورنده بالاست ـ مانند کارخانجات تولید مواد شیمیایی قوی، محیط های دارای بخارات اسیدی یا مناطق با آب بسیار شور ـ استفاده از این لوله ها توصیه نمی شود. چنین شرایطی خوردگی را سریع تر می کند، آسیب به لایه محافظ گالوانیزه سبب کاهش قابل توجه عمر مفید لوله ها خواهد شد.
لوله های برق نبابید در جوار دیوارهای خیلی گرم مانند اطراف کوره و تنور قرار بگیرند. این لوله ها در برابر گرما مقاوم هستند اما با جذب گرما محیط داخلی لوله هم گرم می شود و کابل ها آسیب می بینند.
مرحله دوم، هماهنگی لوله کشی و نصاب برق
در نحوه نصب لوله برق و اصول لوله گذاری ابتدا باید نیازمندی های سیستم برق از جمله نوع و تعداد سیم ها، نقاط تغذیه برق و تجهیزات مربوطه مشخص شود.
پیمانکار یا مجری تأسیسات برق برای این که مانع دوباره کاری شود، پیش از شروع لوله گذاری نقشه های ساختمانی و مکانیکی را با دقت بررسی می کند. عملیات لوله کشی و نصب آن باید به شکلی برنامه ریزی و اجرا شود که با سایر فعالیت های ساختمانی تداخل نداشته باشد. در نتیجه نصاب برق با سایر افراد پروژه هماهنگ می شود.
در صورت نیاز به تغییر در نقشه ها، موضوع باید به واحد نظارت گزارش و پس از تأیید اجرا شود. تمامی سیم‌کشی های داخلی ساختمان نیز باید متناسب با شرایط محیطی انجام شوند.
توجه داشته باشید که تعداد خم ها در نحوه نصب لوله برق باید به حداقل برسد تا عبور سیم و کابل از داخل لوله راحت شود.
مرحله سوم، مشخص کردن سیستم لوله کشی
در یک مجموعه چه مسکونی و چه تجاری هر بخش باید به صورت جداگانه لوله گذاری شود. مکان های زیر در یک مجموعه به صورت مجزا لوله گذاری می شوند:
- سیستم برق پریز و کلید برق (پریز عمومی و اضطراری)
- سیستم برق رسانی به فن کویل
- سیستم روشنایی
- سیستم آنتن
- سیستم فراخوان
- سیستم دری باز کن و آیفون
- سیستم صوتی
- سیستم اعلام حریق
- سیستم تلفن و فکس
- سیستم سرمایش و گرمایش
مرحله چهارم، تشخیص نوع لوله گذاری
سیستم لوله گذاری براساس محیط به دو صورت انجام می شود:
لوله کشی روکار
در این سیستم نصب لوله روی دیوار، سقف یا کف صورت می گیرد. تمامی اتصالات باید پیچی باشد و به کمک زانو به یکدیگر متصل شده باشد. لوله ها باید در جای خود محکم شوند تا امکان دسترسی به داخل آن وجود نداشته باشد. محل و فاصله بست های لوله ها باید توسط مهندس برق تعیین شود. در هر حال فاصله بست ها نباید از ۴۰ سانتی متر کمتر و از ۱۰۰ سانتی متر بیشتر باشد.
لوله ها در سقف کاذب روی رابیتس نصب نمی شود و باید از سقف اصلی آن ها را عبور داد. به طور کلی در اصول و نحوه نصب لوله برق باید بدانیم که لوله ها تا حد امکان از کف اتاق ها عبور داده می شوند زیرا از از نظر آسیب دیدگی بیشتر از آن ها حفاظت می شود.
در لوله کشی روکار در صورتی که لوله فولادی و سیاه رنگ است، کلیه لوله ها، جعبه ها و سایر تجهیزات مربوط باید رنگ ضد زنگ و یا رنگ ثانویه پوشانده شوند. در مکان های مرطوب بین لوله ها و اتصالات باید حداقل ۶ میلی متر فاصله وجود داشته باشد و استفاده از زانو در لوله کشی برق این مکان ها الزامی است.
لوله کشی توکار
در این سیستم هیچ لوله ای دیده نمی شود و داخل کف، دیوار یا سقف لوله گذاری صورت می گیرد. در دیوار بتنی هنگام قالب بندی محل لازم برای نصب لوله در نظر گرفته می شود. همچنین در دیوارهایی از جنس آجر، ایجاد شیار و جاسازیمحل نصب لوله برق باید پس از کاهگل کاری و یا گچ انجام شود. عمق این شیارها به صورتی است که کمتر از نصف ضخامت دیوار یا سطح مورد نظر است.
به کار گرفتن لوله خرطومی در لوله گذاری توکار مجاز نیست زیرا مقاومت کافی را ندارد. لوله ها باید حداقل ۱۵ میلی متر زیر سطح نهایی دیوار یا سقف نصب شوند.
مرحله پنجم، محاسبه مقدار لوله برق ساختمان
- بررسی تعداد و نوع مدارها: باید مشخص شود که هر مدار چه تعداد کلید و پریز وجود دارد. به کمک این اطلاعات می توانید قطر لوله را تعیین کنید.
- بررسی طول مسیر لوله کشی: مسیر لوله گذاری را روی نقشه مشخص کنید و طول لوله را محاسبه کنید.
- قطر لوله: تعداد سیم و کابل های عبوری از لوله را دقیق بررسی کنید تا بتوانید قطر مناسب لوله را خریداری کنید.
- استفاده از فرمول: مقدار لوله مورد نیاز = مجموع طول مسیرهای لوله‌گذاری.
- در نظر گرفتن مقدار اضافی: همیشه ۱۰ درصد لوله اضافی خریداری کنید.
مرحله ششم، نصب و اجرای لوله گذاری
- با استفاده از نقشه مسیر نصب لوله باید علامت گذاری شود.
- در نصب تو کار باید از دستگاه شیارزن استفاده کنید.
- خم کردن لوله باید با ابزار مخصوص یعنی خم کن لوله انجام شود.
- بعد از برش لبه تیز لوله باید صاف و تمیز شود تا سیم و کابل آسیب نبیند.
- لوله ها به کمک بست مخصوص باید در جای خود تثبیت شود.
- در مکان های برش لوله باید از رنگ یا ماده ضد خوردگی استفاده کرد.
مرحله هفتم، تست و بررسی نهایی لوله
- بعد از نصب مسیر لوله باید به طور کامل بررسی شود. خم های ناخواسته، ترک ها یا مشکلات دیگر باید حتماً بررسی شوند.
- داخل لوله نباید هیچ مانعی وجود داشته باشد.
- مسیر لوله باید به صورت دوره ای بررسی شود تا در صورت وجود مشکل تعمیر شود.
اصول لوله گذاری در برق ساختمان
- لوازم الکتریکی مجموعه باید به شکل مستقل روی نصب شود و اتکایی به لوله های برق خود نداشته باشند.
- در صورت تغییر نوع لوله باید نوع جعبه نیز تغییر پیدا کند.
- لوله برق باید از سایز لوله های تاسیساتی فاصله استاندارد ۱۵ سانتی متری داشته باشد.
- لوله در هنگام نصب خالی است و پس از نصب سیم و کابل از آن عبور می کند.
- لوله ای که استفاده می شود باید کاملاً سالم بدون زدگی، فرورفتگی و له شدگی باشد.
- در مسیر لوله کشی در صورتی که تعداد خم ها از ۴ خم ۹۰ درجه بیشتر شود، باید جعبه یا پول باکس استفاده شود.
- لوله اگر به ناچار باید خم شود، خم به گونه ای باشد که لوله زخمی نشود.
- لوازم جانبی لوله باید کاملاً همجنس خود لوله باشد.
- برای جلوگیری از فعل و انفعالات گالوانیک باید تا حد امکان از لوله های فلزی ناهمجنس استفاده کرد.
- لوله کشی باید از تابلو برق مربوط شروع شود و به جعبه تقسیم ختم شود.
- برای لوله های برق باید رایزر جداگانه وجود داشته باشد. رایزر لوله های برق حداقل ۳۰ سانتی متر باید با رایزر لوله های فاضلاب فاصله داشته باشد.
