بالاست لامپ چیست؟ تعریف بالاست

در پاسخ به سؤال بالاست چیست باید گفت که بالاست در واقع یکی از تجهیزات برقی مهم محسوب می شود. بالاست وظیفه تبدیل و کنترل جریان برق ورودی لامپ و چراغ را برعهده دارد.

این وسیله برای روشنایی بسیاری از چراغ ها و لامپ ها همچون لامپ مهتابی، لامپ فلورسنت، لامپ گازی، لامپ ال ای دی و … لازم و ضروری است. برخی از لامپ ها بدون وجود بالاست کار نمی کنند و در صورت کار کردن، خیلی زود دچار مشکل و خرابی می شوند و از کار می افتند. به عنوان مثال، پنل ال ای دی و بسیاری دیگر از پنل ها به ترانس روشنایی یا بالاست نیاز دارند.

بالاست که به آن ترانس نیز گفته می شود، در اصل یکی از بخش های مهم برای اتصال برخی از لامپ ها است که بدون آن روشنایی غیرممکن خواهد بود. در این مقاله به سؤال بالاست چیست پاسخ می دهیم و کاربرد این وسیله را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید…

آنچه در ادامه می خوانیم:

• بالاست یا ترانس چیست
• وظیفه بالاست
• چه لامپ هایی به بالاست نیاز دارند؟
• بالاست چگونه کار می کند؟
• ضرورت استفاده از بالاست
• انواع بالاست الکترونیکی

بالاست یا ترانس چیست؟

بالاست (Ballast) یا ترانس یک نوع مقاومت الکتریکی محسوب می شود که جریان برق را متناسب با نوع لامپ تنظیم می کند تا مقدار معین از جریان برق وارد لامپ شود. بنابراین وظیفه اصلی این محصول، کنترل و تنظیم جریان است.

بالاست در اوایل دهه ۱۹۵۰ برای اولین بار در شرکت جنرال الکتریک مطرح شد. پس از آن، سم برمن و رودی وردربر اولین افرادی بودند که از بالاست در کارخانه های خود استفاده کردند.

در حال حاضر بیش از ۳۰۰ شرکت بزرگ در دنیا همچون فیلیپس و … به تولید انواع ترانس روشنایی و بالاست الکترونیکی می پردازند.

حال که پاسخ سؤال بالاست چیست را پیدا کردید، خوب است بدانید بالاست ها در انواع و مدل های مختلف در بازار موجود هستند که هرکدام ویژگی های مخصوص به خود را دارند و برای لامپ خاصی مورد استفاده قرار می گیرند.

بالاست در روشنایی لامپ دو وظیفه اصلی برعهده دارد:

• زمانی که می خواهیم لامپ را روشن کنیم، این محصول سبب افزایش جریان برق می شود و زمانی که لامپ روشن شد، میزان اولیه جریان برق را کاهش می دهد تا این جریان به میزان مورد نیاز، به لامپ برسد.
• نقش دوم ترانس، بعد از روشنایی لامپ است. این قطعه بعد از روشنایی وظیفه دارد که تمامی ولتاژ را دریافت نکند. ترانس بسته به نوع لامپ، میزان جریان و ولتاژ را دریافت می کند.

بیشتر بخوانید: لامپ فلورسنت چیست | هر آنچه باید درباره لامپ فلورسنت و انواع آن بدانید

وظیفه بالاست

همان طور که در تعریف بالاست چیست گفتیم، بالاست نوعی تجهیز برقی برای لامپ ها است که به طور کلی وظیفه کنترل و تنظیم جریان برق را برعهده دارد. متداول ترین وظیفه بالاست! اما اگر بخواهیم به طور دقیق تر راجع به وظیفه بالاست صحبت کنیم، باید بگوییم که این محصول دو وظیفه اصلی دارد که عبارتند از:

1. تولید ولتاژ بالا و مناسب برای روشن شدن لامپ مهم ترین وظیفه بالاست است. زیرا برخی از لامپ ها برای روشن شدن و همچنین یونیزه شدن گاز داخل آن ها، به ولتاژ بالا یعنی ۶۰۰ ولت نیاز دارند.
2. وظیفه مهم دیگر بالاست، کنترل جریان برق است. ولتاژ لامپ برای روشن شدن توسط ترانس بالا می رود. این لامپ برای روشن ماندن نیز به ولتاژ مناسب احتیاج دارد. بنابراین بعد از روشن شدن لامپ، بالاست وظیفه دارد که جریان برق متناسب با لامپ را تولید کند و آن را کنترل نماید. علاوه بر این، بعد از روشن شدن و یونیزه شدن گاز داخل لامپ، مقدار مقاومت اهمی مربوط به لامپ کاهش می یابد و از این رو بالاست باید به کنترل جریان برق بپردازد.

استفاده از بالاست مصرف انرژی را کاهش می دهد و سبب راه اندازی ساده تر لامپ و چراغ می شود. این وسیله باعث می شود شار نوری لامپ استاندارد باشد و به کمک آن می توان چندین لامپ را به صورت موازی روشن کرد.

بیشتر بخوانید: مصرف برق انواع لامپ

چه لامپ هایی به بالاست نیاز دارند؟

برخی از لامپ‌ها برای روشن شدن و کارکرد صحیح، نیاز به بالاست (Ballast) دارند. بالاست وسیله‌ای الکترونیکی یا مغناطیسی است که جریان برق را تنظیم و محدود می‌کند تا از آسیب به لامپ جلوگیری کند. در ادامه لامپ‌هایی که به بالاست نیاز دارند را معرفی می‌کنم:

لامپ فلورسنت (مهتابی)

• مدل‌های T12، T8، T5 و … به ترانس نیاز دارند. (بالاست مهتابی)
• مدل‌های ساده (با استارتر) و بدون استارتر (الکترونیکی) در هر دو حالت بالاست الزامی است.

لامپ کم‌مصرف CFL (مدل‌های قدیمی)

برخی مدل‌های قدیمی CFL نیاز به بالاست خارجی دارند. البته بیشتر لامپ‌های CFL جدید، بالاست داخلی دارند و نیازی به بالاست جداگانه نیست.

لامپ‌های بخار جیوه

در تابلوهای خیابانی یا سوله‌ها با لامپ بخار جیوه ترانس استفاده می‌شود.

لامپ‌های بخار سدیم

این محصولات نور زرد نارنجی قوی تولید می‌کنند و برای راه‌اندازی و حفظ جریان نیاز به بالاست مخصوص به خود دارند.

• لامپ متال هالید

این محصولات نور سفید پرنور دارند و در فضاهای صنعتی یا سالن‌های ورزشی استفاده می‌شوند. برای راه‌اندازی نیازمند بالاست مخصوص خود هستند.

توجه داشته باشید که استفاده از بالاست نامناسب باعث کاهش عمر لامپ یا سوختن آن می‌شود.

بالاست چگونه کار می کند؟

در پاسخ به سؤال بالاست چیست و چه کاربردی دارد باید گفت که پس از روشن شدن و وارد شدن ولتاژ بالا به لامپ، بالاست به صورتی کار می کند که ولتاژ دو سر لامپ را کاهش می دهد و در صورتی که این کار توسط بالاست انجام نشود، لامپ دچار آسیب و یا سوختگی می گردد.

هنگامی که هنوز جرقه ای در لامپ صورت نگرفته است، مقاومت پایین است. به همین دلیل جریان بسیار زیادی از لامپ عبور می کند که این موضوع سبب آسیب رساندن به لامپ می شود. در ساختار این وسیله از رزین یا موادی مشابه استفاده شده است که از آن طریق، از ترانس محافظت می شود و این وسیله در برابر رطوبت و لرزش از خود مقاومت نشان می دهد.

هنگامی که لامپ خاموش است، تیوپ لامپ نیز سرد است و عمل یونیزاسیون صورت نگرفته است. برای راه اندازی لامپ از یک استارتر یا جرقه زن استفاده می شود تا ولتاژی معادل ۴۰۰۰ ولت ایجاد کند. این ولتاژ بالا در مدت زمانی کمتر از ۲۰ ثانیه تیوپ لامپ را گرم کرده و به عمل یونیزاسیون کمک می کند.

پس از انجام این عملیات، بالاست از مدار خارج می شود و جریان ورودی را کنترل و تنظیم می کند. می توان گفت بالاست مراحل زیر را انجام می دهد:

1. جرقه زنی
2. گرم کردن لامپ
3. اعمال ولتاژ
4. تنظیم و کنترل جریان
5. حفاظت از لامپ و چراغ

بیشتر بخوانید: پنل ال ای دی چیست | انواع پنل روشنایی توکار و روکار کدام است؟

ضرورت استفاده از بالاست

در ادامه موضوع چوک یا بالاست چیست باید به ضرورت استفاده از آن بپردازیم و به سوال کاربرد بالاست چیست پاسخ دهیم. این محصول جزو یکی از لوازم و تجهیزات ضروری برای روشن شدن انواع لامپ است. بدون استفاده از این محصول، لامپ روشن نمی شود یا در صورت روشن شدن دچار سوختگی و آسیب می گردد. حتی در بهترین حالت اگر دچار سوختگی نشود، در طول عمر و عملکرد لامپ تأثیر منفی خواهد داشت و طول عمر لامپ به شدت کم می شود.

بنابراین می توان گفت که نصب بالاست در لامپ بسیار ضروری است. نصب درست ترانس روشنایی می تواند طول عمر لامپ را افزایش دهد. حتی در مواردی که بالاست دچار مشکل شده باشد و یا به درستی نصب نشده باشد، لامپ صدای وزوز می دهد و یا در روشنایی لامپ اختلال ایجاد می کند و دچار سوسو زدن آن می شود.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید لامپ مناسب برای منزل

انواع بالاست الکترونیکی

بالاست الکترونیکی چیست؟ بالاست الکترونیکی در انواع و مدل های مختلف تولید و به بازار عرضه می شود که درباره انواع بالاست باید گفت که به طور کلی این محصول به ۴ دسته تقسیم بندی می شوند. این چهار دسته عبارتند از:

بالاست های بسیار سریع

یکی از انواع این بالاست ها، بالاست خیلی سریع است که معمولاً انرژی بیشتری نسبت به دیگر بالاست ها دارد و گرما و ولتاژ را به طور همزمان به کاتد وارد می کند.

بالاست لامپ سریع

نوع دیگر این محصول بالاست سریع است و بیشتر برای استفاده در سیکل های طولانی مناسب است. این تجهیزات برای مکان هایی که دائم لامپ خاموش و روشن می شود، مناسب نیستند. علاوه بر این، بهترین بالاست برای صرفه جویی در مصرف انرژی و برق همین بالاست است.

بالاست استارت قابل برنامه ریزی

در ادامه مبحث بالاست لامپ چیست به بررسی انواع بالاست پرداختیم. یکی دیگر از انواع بالاست های الکترونیکی این بالاست است که با توجه به قابل برنامه ریزی بودن آن بسیار پیشرفته تر از سایر ترانس ها است.

از آنجاییکه که این نوع بالاست مقاومت و دوام خوبی در برابر بیشترین تعداد استارت لامپ را دارد، برای محیط ها و مکان هایی که لامپ دائم در حال خاموش و روشن شدن است و یا محیط هایی که لامپ های آن دارای سنسور حرکتی هستند، بسیار مناسب است.

بالاست استارت ترکیبی

نوع آخر ترانس ها، بالاست با استارت ترکیبی است و از اجزای مختلف مثل سوئیچ الکترونیکی، مدار گرم کننده الکترود، سیم پیچ مغناطیسی و ترانس با هسته تشکیل شده است. این محصول به قطعه ای به نام مدار جداکننده الکترود نیز مجهز است که باعث می شود مدار گرم کننده الکترود بعد از استارت لامپ جدا شود.

لامپ بدون بالاست یعنی چه؟

لامپ بدون بالاست یعنی لامپی که نیازی به ترانس یا بالاست خارجی برای روشن شدن ندارد و مدار راه‌انداز درون خودش تعبیه شده است. لامپ‌های LED یا کم‌مصرف امروزی لامپ هاغی بدونه بالاست هستند. این لامپ ها قطعات لازم برای راه‌اندازی را داخل خود لامپ جای داده‌اند.

بالاست مغناطیسی چیست؟

بالاست مغناطیسی یا بالاست آهنی یک نوع بالاست قدیمی و رایج است که با استفاده از سیم‌پیچ و هسته‌ی آهنی، برای روشن‌کردن لامپ‌های فلورسنت، بخار جیوه، بخار سدیم و متال هالید استفاده می‌شود.