نکات ایمنی جوشکاری باید از همان لحظهای که دستگاه روشن میشود جدی گرفته شوند زیرا کوچکترین بیاحتیاطی میتواند به برقگرفتگی، سوختگی شدید یا آتشسوزی منجر شود. همچنین به این دلیل که جوشکاران در تماس مستقیم با حرارت، جرقه، دودهای سمی و جریان برق قرار دارند، توجه به دستورالعملهای ایمنی باید پیشنیازی برای شروع کار باشد.
خطراتی که ممکن است جوشکاران بر اثر آسیبهای ناشی از جوشکاری با آنها روبهرو شوند شامل بیماریهای ریوی، سوختگی چشم، سوختگی پوست، بیماریهای قلبی و عروقی، تهوع و استفراغ، تغییر حس چشایی، سرطان پوست و برقزدگی چشم است. در این مقاله شما را با نکات ایمنی در جوشکاری آشنا میکنیم تا بهترین خروجی را داشته باشید. پیشنهاد میدهیم اگر میخواهید به یک تکنسین مجرب جوشکاری تبدیل شوید، به نکاتی که در این مقاله بازگو میشوند واقف باشید تا خطرات احتمالی به کمترین سطح ممکن برسند.
آنچه در ادامه میخوانیم:
- اصول پایه ایمنی جوشکاری
- چکلیست اقدامات لازم قبل از شروع جوشکاری
- دستورالعمل ایمنی جوشکاری
- تجهیزات ایمنی جوشکاری
- ایمنی ماشین های جوش
- ایمنی در مقابل برق گرفتگی جوشکاری
- موارد ایمنی کابل جوش
- نکات ایمنی در برابر حریق
- نکات ایمنی انبر جوشکاری
اصول پایه ایمنی جوشکاری
ایمنی در جوشکاری به مجموعهای از استانداردها و رفتارها مربوط میشود که باعث میشود کار با قوس الکتریکی، گرما، جرقه و فلز مذاب بدون حادثه انجام شود. هر فرایند جوشکاری از جوش الکترود دستی گرفته تا آرگون یا ترکیبی از برق، حرارت و بخارات فلزی تولید میکند. کنترل همین عوامل پایه، اساس ایمنی در هر محیط کاری است. درک صحیح این اصول کمک میکند جوشکار پیش از ورود به جزئیات، یک نگاه کلی و استاندارد نسبت به خطرات بالقوه و نحوه پیشگیری از آنها داشته باشد.
نخستین اصل، ارزیابی محیط کار است. جوشکاری باید در فضایی انجام شود که تهویه مناسب دارد، مواد قابل اشتعال از آن دور شدهاند، کف یا سطح کار خشک است و هیچ جسم ناپایداری در اطراف وجود ندارد. اصل دوم، کنترل کامل تجهیزات است. دستگاه جوش باید متناسب با نوع کار انتخاب شود، کابلها سالم باشند و اتصالات هیچگونه شلشدگی یا نشتی برق نداشته باشند. اصل سوم، استفاده صحیح و کامل از تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسک استاندارد، دستکش مقاوم در برابر حرارت و لباس نسوز است. رعایت این اصول پایه، سطح ریسک را در تمام مراحل جوشکاری کاهش میدهد و زمینهای ایمن برای انجام دستورالعملهای عملی بعدی فراهم میکند.
چکلیست اقدامات لازم قبل از شروع جوشکاری
پیش از شروع عملیات، مجموعهای از بررسیهای اولیه لازم است تا شرایط کار بهطور کامل ایمن باشد. قبل از هر چیز، محیط باید از مواد قابل اشتعال، تجهیزات حساس و ابزارهای زائد پاکسازی شود. سپس تهویه محیط کنترل میشود تا اطمینان حاصل شود دود و بخار به سرعت تخلیه خواهد شد. مرحله بعد شامل بررسی دستگاه جوشکاری، کابلها، انبر و اتصالات است. دستگاه باید بدون نقص و کاملاً آماده کار باشد. انتخاب تجهیزات حفاظت فردی مناسب نیز باید پیش از شروع کار انجام شود، نه هنگام شروع جوشکاری.
در نهایت، لازم است محدود کار علامتگذاری شود تا از ورود افراد غیرمتخصص جلوگیری شود. این چکلیست ساده، اصولیترین نقش را برای ایمنسازی محیط پیش از آغاز جوشکاری دارد.
دستورالعمل ایمنی جوشکاری
رعایت نکات ایمنی در هنگام جوشکاری اهمیت بالایی دارد و عدم توجه به آن، خطرات غیرقابل جبران دارد. در ادامه، دستورالعملهای ایمنی برای جوشکاری آورده شده است:
آمادهسازی محیط کار
پیش از روشن کردن دستگاه جوش، مهمترین وظیفه یک جوشکار حرفهای آماده کردن محیط است. فضای کار باید تهویه کافی داشته باشد تا دود، بخارها و گازهای ناشی از جوشکاری در هوا باقی نماند و خطر مسمومیت یا کاهش دید ایجاد نکند. محیط باید از هرگونه مواد قابل اشتعال و وسایل حساس به گرما پاکسازی شود تا امکان بروز آتشسوزی به حداقل برسد. همچنین لازم است محدوده کار با علائم هشداردهنده مشخص شود تا افراد غیرمرتبط بهطور ناگهانی وارد منطقه خطر نشوند.
استفاده از تجهیزات ایمنی
در جوشکاری، جرقهها و برادههای داغ با سرعت بالا پخش میشوند و کوچکترین سهلانگاری میتواند به آسیب جدی منجر شود. به همین دلیل استفاده از تجهیزات ایمنی کامل، یک انتخاب اختیاری نیست و الزام قطعی است. لباس کار نسوز، کفش مقاوم در برابر حرارت، دستکشهای مخصوص، کلاه و ماسک محافظ، همگی باید پیش از شروع کار استفاده شوند. برای جلوگیری از ورود دود و ذرات مضر به ریهها، ماسکهای فیلتردار استاندارد نیز نقش مهمی در حفظ سلامت جوشکار ایفا میکنند.
ایمنی دستگاه جوشکاری
هر بار پیش از شروع کار، دستگاه جوش باید بهدقت بررسی شود. بدنه دستگاه، کابلها، دسته انبر و اتصالات باید سالم، بدون پارگی و بدون آثار سوختگی باشند. اتصال دستگاه به پریزهای استاندارد نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا برقکشی غیراستاندارد خطر آسیب به دستگاه یا وقوع برقگرفتگی را افزایش میدهد. این بررسی ساده چند دقیقه زمان میگیرد اما از ساعتها خطر جلوگیری میکند.
ایمنی شخصی حین انجام کار
در طول فرآیند جوشکاری، رعایت فاصله مناسب از قطعه و قرار نگرفتن در مسیر دود نقش مهمی در کاهش خطرات دارد. تماس با فلز داغ میتواند سوختگیهای شدید ایجاد کند، بنابراین نباید هیچ بخشی از بدن را به قطعات تازه جوش شده نزدیک کرد. از خم شدن بیش از حد روی محل جوشکاری نیز باید خودداری شود، زیرا این کار هم دقت را کاهش میدهد و هم فرد را در معرض گازهای مضر قرار میدهد.
اقدامات پس از اتمام کار
پس از پایان جوشکاری، خاموش کردن دستگاه و جدا کردن اتصالات برق اولین قدم است. قطعه کار تا زمانی که کاملاً خنک نشده نباید جابهجا شود تا خطر سوختگی یا آسیب به قطعه کاهش یابد. در نهایت، محیط کار باید مرتب شود و تجهیزات در جای مناسب قرار گیرند تا برای استفاده بعدی آماده و سالم باقی بمانند.
اقدامات اضطراری در زمان حادثه
اگر حادثهای رخ دهد، واکنش درست اهمیت حیاتی دارد. در صورت وقوع آتشسوزی، تنها باید از کپسول آتشنشانی مناسب تجهیزات برقی استفاده شود و هرگز نباید از آب کمک گرفت. در صورت بروز سوختگی، خنک کردن موضع با آب و مراجعه سریع به پزشک ضروری است. هنگام برقگرفتگی نیز باید بلافاصله جریان برق قطع شود و اقدامات اولیه امدادی برای فرد انجام گیرد تا از آسیبهای بعدی جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: عوارض و خطرات جوشکاری
تجهیزات ایمنی جوشکاری
لوازم ایمنی جوشکاری برای محافظت مستقیم از چشم، پوست، سیستم تنفسی و بدن طراحی شدهاند و استفاده صحیح از آنها در تمام مدت کار الزامی است. در لیست زیر از کارآمدترین تجهیزات حفاظت فردی که حین جوشکاری باید استفاده شوند، پرداخته شده است:
- ماسک جوشکاری و شیلد: برای محافظت از چشم و صورت در برابر نور قوس، اشعه فرابنفش و جرقهها استفاده میشود. ماسک اتوماتیک مجهز به فیلتر تیرهشونده، پرفروشترین گزینه در جستجوی «ماسک جوشکاری» است.
- دستکش چرمی نسوز جوشکاری: کف دست و انگشتان را در برابر حرارت، جرقه و فلز ذوبشده محافظت میکند. مدلهای بلندِ ساقدار بهترین انتخاب در میان «لوازم ایمنی جوشکاری» محسوب میشوند.
- لباس کار مخصوص جوشکاری: این لباس از الیاف ضخیم و نسوز ساخته میشود تا از سوختگی در برابر جرقه و پاشش محافظت کند. لباس نباید جیبهای باز یا بخشهای آویزان داشته باشد.
- کفش کار ایمنی مقاوم در برابر حرارت: پاشنه، رویه و زیره کفش باید ضدلغزش و مقاوم باشد تا پا در برابر جرقه و فلز داغ ایمن بماند. کفش ساقدار بهترین گزینه برای محیطهای سنگین جوشکاری است.
- پیشبند چرمی: سطح جلویی بدن را در برابر پاشش جرقه محافظت میکند. این تجهیزات معمولاً از چرم گاوی ضخیم ساخته میشوند که در برابر حرارت دوام بسیار بالایی دارد.
- آستین و ساقدست چرمی: برای محافظت از ساعد و بازو استفاده میشود، مخصوصاً در زمانهایی که جوشکار مجبور به کار در فضای محدود یا بالای سر است.
- گوشی صداگیر: در پروژههایی که دستگاهها و ضربات چکش صدای زیاد تولید میکنند، گوشی صداگیر باعث کاهش آسیب شنوایی میشود.
- عینک ایمنی زیر ماسک: در زمان سنگزنی، تمیزکاری قطعه یا کارهای قبل/بعد از جوشکاری، عینک ایمنی از ورود براده جلوگیری میکند. این مورد معمولاً همراه با ماسک جوش توصیه میشود.
بیشتر بخوانید: انواع ماسک جوشکاری و کاربرد آن ها
ایمنی ماشین های جوش
- لازم است در تمامی نقاط محل کار، پریزهای مناسب جهت تعویض محل دستگاه جوش تعبیه شده باشد.
- بدنه دستگاه جوش باید اتصال الکتریکی به زمین داشته باشد.
- در صورت انجام جوشکاری در فضای بسته، لازم است تهویه مناسب انجام بگیرد.
- دقت داشته باشید که از ماشین جوش صدمه دیده و یا ناقص استفاده نشود و هیچگاه خود جوشکار به تعمیر و یا نصب آن نپردازد. این عمل لازم است توسط تکنسین مجرب، پس از قطع کامل جریان برق صورت بگیرد.
- به این مسئله دقت داشته باشید که ماشین جوش با موتور بنزینی یا دیزلی، می تواند باعث جمع شدن دود در فضای بسته و در بعضی از مواقع، باعث خفگی شود.
- در مجاورت مواد و گازهای قابل انفجار و اشتعال و گرد و غبار، نباید از دستگاه های جوش استفاده کرد.
- دستگاه های خودکار و نیمه خودکار باید مجهز به حایل های حفاظتی با وسایل راه انداختن دو دست باشند تا کارگران بتوانند پس از به کار افتادن دستگاه، دست خود را وارد منطقه خطر کنند.
- اگر ترانسفورماتور شما توسط مایع خنک می شود، توجه داشته باشید که این مایع نباید به هیچ وجه آتش گیر باشد.
- برای جلوگیری از آسیب پذیری سیم پیچی ترانسفورماتور یا برخورد به قسمت های برق داری که عایق نشده اند، باید اطراف آن با ورق های فولادی با ضخامت مناسب و یا وسایل دیگر پوشش داده شود.
برای آشنایی بیشتر با نحوه کار با دستگاه جوش می توانید به مقاله مربوطه در مجله راندنو مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع ابزار جوشکاری
ایمنی در مقابل برق گرفتگی جوشکاری
- برای جلوگیری از برق گرفتگی، ولتاژ نباید از ۳۶ ولت در محیط های خشک و ۱۲ ولت در محیط های مرطوب بیشتر باشد.
- توجه داشته باشید که در هنگام کار، زمین خشک باشد. در صورت خیس بودن زمین، باید از چوب، پوکه های خشک و لاستیک به عنوان زیرپایی استفاده شود.
- برای خنک کردن گیره های الکترود پس از گرم شدن با عملیات جوشکاری، می توان از وسایل خنک کننده استفاده کرد و یا از یک گیره متفاوت تا زمان خنک شدن گیره قبلی کمک گرفت. دلیل گرم شدن الکترودها ممکن است اتصال ناقص گیره، کابل و یا استفاده از گیره الکترود مخصوص جوشکاری سبک برای جوشکاری سنگین باشد. بنابراین برای جلوگیری از بروز خطر، باید آن را خنک کرد. همچنین لازم به ذکر است که قرار دادن مستقیم گیره ها در آب سرد بسیار خطرناک است و تحت هیچ شرایطی نباید این عمل را انجام داد.
- احتمال برق گرفتگی در مکان های مرطوب و فصول گرم سال بیشتر است زیرا هنگام عرق کردن، بدن مرطوب می شود و مقاومت آن در برابر عبور الکتریسیته کم می شود.
- استفاده از الکترودهای روکش دار و گیره های عایق پوش داده شده، از عبور جریان برق از بدن جوشکار جلوگیری می کند. با این حال لازم است جوشکار از ایستادن در مکان های مرطوب و تماس با قطعات وصل شده به مدار زمین خودداری کند تا در صورت قرار گرفتن در معرض ولتاژ مدار باز هنگام تعویض الکترود یا مواردی که قوس خاموش است، خطری او را تهدید نکند.
- توجه داشته باشید که گیره الکترود باید دارای عایق سالمی باشد تا در صورت آسیب دیدگی، اگر جوشکار دستکش خود را در بیاورد، احتمال برق گرفتگی کاهش یابد. برای خرید دستکش ایمنی می توانید در سایت راندنو با ده ها فروشگاه در ارتباط باشید و خرید آنلاین ابزار خود را بی واسطه انجام دهید.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره نکات ایمنی برق و پیشگیری از برق گرفتگی
موارد ایمنی کابل جوش
- از کابل های معیوب استفاده نشود و کابل ها همواره تمیز نگه داشته شوند. برای استفاده از کابل توجه کنید که به گریس و روغن آلوده نشده باشد و در گودال روغن، آب و کف مخزن قرار نگیرد.
- محل اتصال کابل ها باید عایق کاری شده باشد.
- توجه داشته باشید که برای بیشتر شدن طول کابل ها، هنگامی که چند کابل را به یکدیگر متصل می کنید، محل های اتصال کابل الکترود و کابل زمین به خوبی عایق شود تا برق زدگی پیدا نکند.
- جهت برخورد نکردن کابل ها با لبه های تیز و یا قرار نگرفتن زیر چرخ وسایل نقلیه، با توجه به شرایط کاری، جنس کابل مناسب کار خود را انتخاب کنید.
- در صورت بزرگ بودن کارگاه و یا طول زیاد کابل، جوشکار موظف است کابل ها را مرتب قرار دهد و آن ها را از محل هایی که احتمال آسیب دیدگی وجود دارد دور کند. در صورت امکان، بهتر است به کمک پایه هایی کابل ها را از ارتفاعی که اشخاص و ماشین ها تردد دارند، دور نمود.
- در مکانی که عملیات جوشکاری به صورت مداوم انجام می شود، لازم است یک سیم کشی دائمی در آن جا تعبیه شود تا از وجود کابل های طویل در محیط کار و آسیب دیدن آن ها جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید کابل جوش مناسب برای دستگاه جوش
نکات ایمنی در برابر حریق
- کف های چوبی را قبل از شروع کار تمیز کنید و قسمت هایی را که خطر ریختن فلز مذاب وجود دارد، با مواد غیر قابل اشتعال همچون ورقه های فلزی بپوشانید.
- در صورت استفاده از کابل جوش سیار، قبل از شروع در هر محل، خطرات احتمالی حریق بررسی شود.
- قبل از انجام کار، محیط به طور دقیق بررسی شود تا احتمال آتش سوزی نباشد و هیچ مواد اشتعال زایی نیز در آن جا وجود نداشته باشد.
- حتماً یک کارگر مجهز به کپسول آتش نشانی باید در محل انجام عملیات مستقر باشد. همچنین محل مورد نظر باید تا یک ساعت بعد از انجام کار زیر نظر باشد تا اطمینان حاصل شود که در نقطه ای، آتش پنهان در اثر جوشکاری ایجاد نشده باشد.
- در صورت وجود لوله های حاوی مواد آتش گیر و مخازن، لازم است قبل از انجام جوشکاری آن ها را تخلیه و تمیز کنید.
نکات ایمنی انبر جوشکاری
- در صورتی که گیره الکترود یا همان انبر جوشکاری به خوبی عایق بندی نشده باشد، می تواند باعث برق گرفتگی شود. لازم به ذکر است در صورتی که وسایل جوشکاری مرطوب نباشند و فرد از دستکش جوشکاری استفاده کند، تا حدی می تواند از این برق گرفتگی جلوگیری کند.
- انبر جوشکاری باید متناسب با شدت جریان دستگاه انتخاب شود. در صورتی که جریان دستگاه بالاتر از حد تحمل انبر جوشکاری باشد، باعث سوختن دسته انبر می شود. اما در صورتی که حد تحمل جریان انبر جوشکاری بیشتر از شدت جریان دستگاه جوش باشد، وزن و تحمل کار با آن سخت است.
- از نکات ایمنی در رابطه با انبر جوشکاری، فک های آن است که باید کاملاً سالم باشند.
کاربران می توانند سؤالات، تجریبات و نکات ایمنی دیگر کار نکات جوشکاری و کار با دستگاه جوش که در این مقاله ذکر نشده است را جهت آگاهی کاربران دیگر در زیر این مقاله درج نمایند.
