کنتاکتور چیست و چه کاربردی دارد؟ این یکی از سؤال هایی است که در صنعت برق بارها پرسیده می شود. کنتاکتور یکی از تجهیزات کاربردی در صنعت برق است که با جریان و ولتاژهای مختلفی به بازار عرضه می شود.
کاربران می توانند برای خرید کنتاکتور به سایت راندنو مراجعه کنند. برای آشنایی بیشتر با این وسیله و کاربردهای آن، با مجله راندنو همراه باشید.
در این مقاله به معرفی کنتاکتور و کاربرد کنتاکتور خواهیم پرداخت. هم چنین پاسخ سؤال کنتاکتور چیست و چگونه عمل می کند را بررسی می کنیم.
آنچه در ادامه می خوانیم:
- کنتاکتور چیست
- کنتاکتور سه فاز
- کنتاکتور چگونه کار می کند؟
- اجزای کنتاکتور
- انواع کنتاکتور
- رده بندی کنتاکتور
- جریان های نامی کنتاکتور
- کاربرد کنتاکتور
- مزایای استفاده از کنتاکتور به جای کلیدهای دستی
- تفاوت کنتاکتور و رله
- تفاوت کنتاکتور و کلید
- تفاوت کنتاکت اصلی و کنتاکت کمکی
- نکات مهم در خرید کنتاکتور
- قیمت کنتاکتور
کنتاکتور چیست
کنتاکتور چیست به زبان ساده، contactor وسیله ای است که همانند یک سوئیچ کلید زن در مدار عمل می کند و برای روشن و خاموش کردن مدار در توان های بالا از آن استفاده می شود. در حقیقت، یک نوع کلید الکترومغناطیسی است که به کمک یک جریان کم در ورودی، یک جریان بیشتر در خروجی را قطع و وصل می کند.
به عبارت دیگر، به جای این که این عمل توسط دست اپراتور انجام شود، یک جریان کم به دستگاه وارد شده و سبب تحریک آن می شود. در نتیجه، کلید در حالت روشن قرار می گیرد و با قطع جریان ورودی، دستگاه نیز قطع می شود. این تجهیزات اشکال و ظرفیت های گوناگونی دارند. بازه جریانی آنها نیز از چند آمپر تا چند هزار آمپر است.
کنتاکتور سه فاز
نوع سه فاز دارای 3 کنتاکت اصلی با قدرت بالا است که وظیفه برقراری ارتباط دستگاه های الکتریکی و سایر تجهیزات به شبکه را بر عهده دارد.
برای کنتاکتورها، چند کنتاکت کمکی نیز استفاده می شود که در طراحی مدارهای فرمان مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از مهم ترین تفاوت کنتاکتور و کلید اتوماتیک این است که برخلاف کلید اتوماتیک و برخی از فیوزها، از contactor برای قطع جریان های اتصال کوتاه استفاده نمی شود.
کنتاکتور چگونه کار می کند؟
کارکرد
اغلب کاربرد و وظیفه کنتاکتور در دستگاه هایی است که دائما با قطع و وصل مدار روشن و خاموش می شوند. این وسیله از دو هسته به شکل U و یا E ساخته می شود که یکی از آن ها متحرک است و توسط فنری از هسته ثابت جدا می شود. کنتاکت های عایق به هسته متحرک متصل هستند و همزمان با آن جابه جا می شوند. در قسمت ثابت نیز یک سری کنتاکت دیگر فیکس شده است.
پس از اتصال به برق
هنگامی که این رله به جریان برق متصل می شود، جریان از هسته ثابت الکترومغناطیسی عبور می کند و تشکیل یک میدان مغناطیسی می دهد. این میدان وضعیت کنتاکت ها را مشخص می کند. هنگامی که این وسیله وصل است، تیغه و هسته متحرک حرکت می کنند و با کنتاکت ثابت در تماس هستند. جریانی که همواره در سیم پیچ برقرار است، اتصال میان دو هسته را حفظ می کند.
برای خرید انواع رله می توانید با مراجعه به سایت با ده ها فروشگاه بازار بدون واسطه در تماس باشید.
کاهش ولتاژ و عملکرد
هنگامی که ولتاژ کاهش می یابد و یا جریان در بوبین قطع می شود، نیروی فنر سبب می شود تا کنتاکت متحرک در موقعیت قطع قرار بگیرد. در نتیجه جریان نیز قطع می شود. در این زمان، جریانی که صرف تغذیه موتور می شود نیز، قطع می شود که به این حالت اصطلاحاً آزاد شدن کنتاکتور گفته می شود. در این فرایند، تعدادی از کنتاکت هایی که باز هستند بسته شده و تعدادی از کنتاکت های بسته باز می شوند.
یکی از نکاتی که همواره مورد توجه متخصصان صنعت برق قرار می گیرد، تمیز بودن و عدم وجود هوا در این وسیله است. زیرا در صورت وجود هوا، کنتاکتور به صورت کامل بسته نمی شود و جریان برای کار بوبین افزایش می یابد. این کار باعث سوختن سیم پیچ های داخلی این وسیله می شود.
اجزای کنتاکتور
ساختار کنتاکتور را در دو بخش یعنی ساختمان داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می دهیم:
ساختمان داخلی کنتاکتور
- کنتاکت: تیغه ها مهم ترین وظیفه یعنی انتقال جریان در این کالاها را برعهده دارند. این بخش شامل سه قسمت کنتاکت قدرت، کنتاکت کمکی و فنرهای کنتاکت می شود. به این وسیله تیغه نگهدارنده کنتاکتور نیز گفته می شود.
- بوبین: بوبین همان سیم پیچ است که جریان مغناطیسی را ایجاد می کند.
- کویل: نیروی محرکه که برای بستن کنتاکت ها نیاز است، توسط کویل ایجاد می شود.
ساختمان بیرونی کنتاکتور
- محفظه: فریمی که در آن کویل و سایر اجزای آن قرار می گیرد، محفظه است. این محفظه معمولاً دارای بدنه ای از جنس پلی کاپرولاکتام و یا عایقی مانند باکالیت و پلیمر است که از چند طرف پیچ می شود.
- نگهدارنده بوبین: بخش دیگری که بر روی بدنه وجود دارد، یک قسمت پلاستیکی است که رنگ متفاوتی با قسمت های دیگر بدنه دارد و به بوبین متصل شده است. این بخش همانند یک نشانگر عمل می کند و قطع و وصل این وسیله را نشان می دهد.
این وسیله برقی دارای اجزای دیگری هم چون بوبین، ترمینال، صفحه فلزی، هسته، قسمت کنترل جرقه و … نیز می باشد.
انواع کنتاکتور
پس از بررسی این موضوع که کنتاکتور چیست لازم است انواع کنتاکتور را معرفی کنیم:
کنتاکتور سه فاز قدرت
- کنتاکت خازنی: این وسیله تنها برای قطع و وصل خازن در بانک خازنی مورد استفاده قرار می گیرد و شدت جریان اولیه ای را که وارد مدار می شود را کاهش می دهد. با این کار، عمر خازن افزایش میابد.
- کنتاکت کنترلی: این نوع اغلب توان قطع کمی دارد و اغلب در مدارهای فرمان و برای قطع و وصل، از آن استفاده می شود.
کنتاکتور تک فاز
این نوع رله ها برای سیستم هایی با برق سه فاز طراحی شده اند. کنتاکتور شامل سه ورودی و سه خروجی است. برای تبدیل آن به نوع تک فاز کافی است تا سه ورودی را جامپر کنیم و خروجی های آن را نیز به یکدیگر وصل کنیم.
رده بندی کنتاکتور
کنتاکتورها براساس جریان بار طراحی می شوند و هر کنتاکتور با توجه به ولتاژ، جریان بیشینه استقامت در برابر خطا، ولتاژ سیم پیچ، چرخه کار و … رده بندی می شود. فلسفه رده بندی در کشورهای مختلف اروپا و آمریکا متفاوت است.
نوعی کنتاکتور وجود دارد که با عنوان هدف مشخص رده بندی می شود. این کنتاکتورها در آمریکا عموماً بر سادگی کاربرد تأکید دارند، در صورتی که در اروپا بر روی طراحی متناسب، دوام زیاد و همچنین کاربری بالا تاکید می شود.
توجه به رده بندی کنتاکتور پیش از خرید سبب می شود تا بتوانید بهترین نوع آن را برای تجهیزات خود انتخاب کنید. کنتاکتورها در رده های زیر ارائه می شود:
- دسته های کاربری IEC
- کنتاکتورهای NEMA
جریان های نامی کنتاکتور
در کنتاکتورها جریان های نامی متفاوتی عنوان می شود:
- جریان دائمی: این جریان در حالت عادی کار و در زمان نامحدود از کنتاکتور عبور می کند.
- جریان هفتگی: این جریان در حالت عادی کار و تنها هفته ای یک بار از کنتاکتور عبور می کند.
- جریان شیفتی (هشت ساعتی): این جریان در حالت عادی کار در هر هشت ساعت یکبار اتصال دارد.
کاربرد کنتاکتور
امروزه از کنتاکتور در صنایع مختلفی استفاده می شود. در ادامه به برخی از کاربردهای کنتاکتور اشاره خواهیم کرد:
- کنترل نور افکنی: از این تجهیزات می توان در تأسیسات بزرگ برای کنترل نورپردازی استفاده کرد. به عنوان مثال، برای نورپردازی در یک ساختمان تجاری و یا اداری می توان از این وسیله استفاده کرد.
- استارتر مغناطیسی: جهت تأمین توان در موتورهای الکتریکی، نوعی کنتاکتور مورد استفاده قرار می گیرد. کنتکتور در استارتر به کار می رود و استارتر همانند یک عضو حیاتی، کنتاکتور را در برمی گیرد.
- کنتاکتور خلا: کنتاکتورهای خلا تنها در سیستم های AC مورد استفاده قرار می گیرند. کنتاکتورهای خلا قوس الکتریکی را از بین می برند و هنگامی که به سوئیچینگ و کلیدزنی سریع نیاز باشد، کنتاکتور وارد عمل می شود.
- کنتاکتور جیوه ای: کنتاکتور جیوه ای رله ای است که از فلز جیوه در یک محفظه عایق به عنوان عنصر کلیدزنی استفاده می کند.
مزایای استفاده از کنتاکتور به جای کلیدهای دستی
- در استفاده از کنتاکتور، امکان کنترل از راه دور توسط مصرف کننده فراهم می شود.
- امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک جهت مراحل مختلف کار توسط کنتاکتور وجود دارد.
- سرعت قطع و وصل کنتاکتور زیاد است.
- به کمک کنتاکتور امکان کنترل مصرف کننده از چند محل وجود دارد.
- استهلاک کنتاکتور بسیار کمتر از کلید است.
- طول عمر مکانیکی کنتاکتور نسبت به کلید بالاتر است زیرا استهلاک آن کمتر است.
- هنگامی که برق قطع می شود، مدار نیز توسط کنتاکتور قطع شده و شروع کار به استارت مجدد نیاز دارد. کنتاکتور خطر وصل ناگهانی دستگاه را کاهش می دهد.
- کنتاکتور نسبت به کلید، محافظت بهتر و کامل تری دارد.
تفاوت کنتاکتور و رله
کنتاکتور نوعی خاص از رله است. بنابراین از لحاظ ساختار و عملکرد، مشابه رله عمل می کند. اما با آن تفاوت هایی نیز دارد:
- تفاوت اصلی میان رله و کنتاکتور در این است که کنتاکتور اغلب در مدارهای قدرت و رله اغلب در مدارهای فرمان استفاده می شود.
- به بیان دیگر، این وسیله بیشتر در تجهیزاتی که ظرفیت تحمل جریان بیشتری را دارند استفاده می شود، در صورتی که رله در دستگاه هایی با جریان پایین تر مورد استفاده قرار می گیرد.
- contactor، در تغییر وضعیت کندتر و آرام تر از رله عمل می کند.
- انرژی برقی که توسط کنتاکتور مصرف می شود، بیشتر از رله است.
- این ابزار برقی دارای ابعاد بزرگ تر و وزن بیشتری نسبت به رله است. این وسیله ساختار به هم پیوسته ای دارد. به همین دلیل، نصب آن نیز ساده است.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع رله و کاربردهای آن
تفاوت کنتاکتور و کلید
- کنتاکتورها هنگامی که قطع و وصل می شوند، هیچ نوع سائیدگی از نوع مکانیکی ندارند. به همین دلیل عمر آن ها بیشتر از کلیدها است.
- مدار کنتاکتور با کلید متفاوت است.
- کنتاکتورها حفاظتی مطمئن و امن برای دستگاه ها فراهم می کنند.
- برای آن ها می توان مدار فرمان اتوماتیک طراحی کرد.
- قطع و وصل مدار با این وسیله از چند بخش امکان پذیر است.
تفاوت کنتاکت اصلی و کنتاکت کمکی
همان طور که پیش تر گفته شد، کنتاکت ها از دو نوع کمکی و اصلی هستند. این کنتاکت ها ساختار یکسان اما عملکردهای متفاوتی دارند. کنتاکت های کمکی دارای عملکرد کنترلی هستند و سیگنال های خروجی تولید می کنند. اما کنتاکت اصلی جهت قطع و وصل مدار الکتریکی در توان های بالا مورد استفاده قرار می گیرد. به کمک کنتاکت کمکی می توان چند کنتاکتور را به یکدیگر و یا رله متصل کرد.
نکات مهم در خرید کنتاکتور
- میزان جریان
- میزان ولتاژ نامی و عایق
- میزان ضریب قدرت باری (قدرت قطع)
- قابلیت قطع و وصل و تعداد آن (طول عمر مکانیکی کنتاکتور)
- استانداردهای ساخت و طراحی
- انرژی مصرفی
- خرید کنتاکتور با تعداد قطع و وصل بالا در محیط های صنعتی
قیمت کنتاکتور
ما در این مقاله به طور مفصل توضیح دادیم که کنتاکتور چیست و چه کاربردی دارد؟ حال برای خرید انواع کنتاکتور و مشاهده لیست قیمت کنتاکتور برق می توانید به سایت راندنو مراجعه کنید و با فروشندگان و نمایندگان تولیدکننده انواع رله ایرانی و خارجی در ارتباط باشید.
از برترین برندهای تولیدکننده این تجهیزات می توان به کنتاکتور اشنایدر، هیوندای، زیمنس، پارس فانال، ال اس، شیوا امواج، آی اس بی اس و … اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: آموزش نصب تابلو برق ، فرق تابلو برق صنعتی و خانگی؟
