انواع تجهیزات ابزار دقیق طیف گسترده ای دارند که می توان برای موارد متفاوتی از آنها استفاده کرد. ابزار دقیق (Instrumentation)، برای اندازه گیری کمیت های مختلف کاربرد دارند که می توانند تغییرات فیزیکی را نمایش دهند. این ابزار در انواع مختلفی به بازار عرضه می شوند که با دانستن انواع آنها می توانید برای انجام کارهای خود به درستی آنها را انتخاب و استفاده نمایید.
اگر تمایل دارید تا با انواع تجهیزات ابزار دقیق آشنا شوید، پس با ما همراه باشید.
آنچه در ادامه می خوانیم:
ابزار دقیق چیست
برای معرفی انواع تجهیزات ابزار دقیق ابتدا بهتر است تا با مفهوم ابزار دقیق آشنا شوید. ابزار دقیق (Instrumentation) ابزاری هستند که می توانند تغییرات فیزیکی را در یک فرایند بررسی و اندازه گیری کنند همچنین کمک می کنند تا فرآیند‌های فیزیکی، شمیایی و الکتریکی عملکردی دقیق و استاندارد داشته باشند.
ابزار دقیق انواع مختلفی دارند که در ادامه به پرکاربردترین انواع تجهیزات ابزار دقیق می پردازیم.
بیشتر بخوانید: ابزار دقیق چیست و پرکاربردترین تجهیزات ابزار دقیق کدامند؟
آمپرمتر
آمپرمتر یا آمپرسنج (Ammeter) ابزاری برای اندازه گیری شدت جریان در مدارهای الکتریکی است که واحد آن، آمپر (A) است.
آمپرمتر ها می توانند جریان متناوب و مستقیم را اندازه گیری کنند که این دو جریان به شرح زیر هستند:
- جریان متناوب AC: در جریان AC، الکترون ها گاهی به یک جهت حرکت می کنند و سپس به سمت معکوس آن باز می گردند. به عبارت دیگر بار الکتریکی به صورت متناوب تغییر جهت می دهد.
- جریان مستقیم DC: در جریان DC، الکترون ها به صورت پیوسته در یک جهت جریان دارند.
آمپرمترها بطور کلی و براساس نحوه نمایش نتایج اندازه گیری به دو دسته زیر تقسیم می شوند:
آمپرمتر دیجیتالی
صفحه نمایشگر این آمپرمتر به صورت دیجیتال است. آمپرمتر دیجیتال رنج اتوماتیک ندارند؛ بنابراین برای هر اندازه گیری با توجه به کمیت مورد سنجش باید از طریق کلید سلکتوری که روی این وسیله قرار دارد رنج مناسب را انتخاب نمود.
این نوع آمپرمتر در انواع زیر هستند:
- آمپرمتر کلمپی یا آمپرمتر انبری: آمپرمتر کلمپی ظاهری با داشتن خاصیت الکترومغناطیسی می تواند به صورت القایی جریان مدار را اندازه گیری کند؛ بنابراین برای استفاده از آن نیازی به قطع کردن جریان مدار نیست.
- آمپرمتر تابلویی دیجیتال: آمپرمتر تابلویی برای اندازه گیری شدت جریان در تجهیزات برق قدرت و سه فاز کاربرد دارد که به صورت دیجیتال و آنالوگ بر روی تابلوهای برق نصب می شود.
- آمپرمتر دیجیتال رومیزی: این نوع آمپرمتر عملکرد مشابهی با مولتی متر و ولت متر ساده دارد و به صورت رومیزی طراحی شده است. در هنگام اندازه گیری جریان با این نوع آمپرمتر نیاز به قطع جریان مدار است.
آمپرمتر آنالوگ یا آمپرمتر عقربه ای
این نوع آمپرمتر عقربه دارد که به واسطه آن می تواند جریان ولتاژ را نشان می دهد. میزان انحراف عقربه با الکترون هایی که از این دستگاه عبور می کنند، ارتباط مستقیم دارد.
- آمپرمتر تابلویی عقربه ای: آمپرمتر تابلویی برای اندازه گیری شدت جریان در تجهیزات برق قدرت و سه فاز کاربرد دارد و در انواع دیجیتال و آنالوگ بر روی تابلوهای برق نصب می شود.
انواع آمپرمتر براساس نحوه ساخت
همچنین آمپرمترها براساس نحوه ساخت به انواع زیر دسته بندی می شوند:
- آمپرمتر سیم پیچ متحرک (Moving coil): این نوع آمپرمتر پرکاربردترین نوع آمپرمتر برای اندازه گیری جریان های DC بشمار می آید و دارای آهنرباهای دائمی است. این نوع آمپرمتر فقط می تواند جریان مستقیم را اندازه گیری کند.
- آمپرمتر آهنربای متحرک (Moving magnet): آمپرمتر آهنربای متحرک عملکردی مشابه با سیم پیچ متحرک دارد، با این تفاوت که سیم پیچ در داخل آمپرمتر قرار می گیرد و به کمک آهنربای دائمی عقربه به حرک در می آید. این نوع آمپرمتر جریان های بزرگتری را اندازه گیری می کند، زیرا سیم پیچ می تواند با سیم ضخیم تری ساخته شود و نیازی به عبور جریان از فنر نیست.
- آمپرمتر الکترودینامیکی (Electrodynamic): در این نوع آمپرمتر از آهنربای الکتریکی برای حرکت عقربه استفاده شده است. آمپرمتر الکترودینامیکی قارد به اندازه گیری جریان های AC و DC است.
- آمپرمتر آهن متحرک (Moving iron): در این نوع آمپرمتر هر دو جریان AC و DC اندازه گیری می شود.
- آمپرمتر سیم داغ (Hot wire): آمپرمتر سیم داغ برای بررسی جریان های فرکانس رادیویی کاربرد دارد و می تواند برای جریان های AC مقدار RMS را اندازه گیری کند.
- آمپرمتر انتگرالی (Integrating): در آمپرمتر انتگرالی جریان و زمان نمایش داده می شود.
بیشتر بخوانید: آمپرمتر چیست و چه کاربردی دارد؟
مولتی متر
یکی دیگر از انواع تجهیزات ابزار دقیق مولتی متر (Multimeter) یا آوومتر (AVOmeter) است که ابزار اندازه گیری کمیت های الکتریکی مانند ولتاژ، جریان، مقاومت الکتریکی و … است بنابراین مولتی متر به عنوان آمپرمتر، ولت متر و اهم متر عمل می کند. مولتی متر از بخش های مهمی نظیر صفحه نمایشگر، سلکتور، پروت و پراب تشکیل شده است.
مولتی مترها براساس نحوه نمایش خروجی، به دو نوع دیجیتال و آنالوگ تقسیم می شوند که به شرح زیر هستند:
مولتی متر آنالوگ
مولتی متر عقربه ای یا مولتی متر آنالوگ مقدار اندازه گیری شده را از طریق یک عقربه نشان می دهد. این نوع مولتی متر قدیمی است و با داشتن محدودیت هایی مثل دقت اندازه گیری پایین، امروزه استفاده از آن کاربرد زیادی ندارد. دقت این مولتی مترها در حدود 3 درصد است.
مولتی متر دیجیتال
این نوع مولتی متر حاوی صفحه نمایشگر دیجیتالی است که مقدار اندازه گیری شده را به صورت عددی نمایش می دهد. خواندن مولتی متر دیجیتال آسان تر است و اندازه گیری با آن دقیق تر است. دقت این مولتی مترها 0.5 درصد است. مولتی متر دیجیتالی دارای دو نوع زیر است:
- مولتی متر رومیزی: مولتی متر رومیزی دقت بالایی دارد و در آزمایشگاه ها استفاده می شود.
- مولتی متر انبری یا مولتی متر کلمپی: سر این نوع مولتی متر به شکل انبر است که به وسیله آن می توان جریان در مدار را اندازه گیری کرد. لازم به ذکر است که در مواقعی که اندازه گیری جریان با مولتی متر خطرناک باشد، باید از مولتی متر انبری استفاده شود.
بیشتر بخوانید: مولتی متر چیست و چه اجزایی دارد | آشنایی با آوومتر
متر لیزری
یکی دیگر از انواع تجهیزات ابزار دقیق که کاربرد فراوانی دارد متر لیزری (Laser meter) است که دقت و سرعت بسیار بالایی دارد و ابزاری برای اندازه گیری طول، سطح و … است. متر لیزری مشابه با متر نوار معمولی است با این تفاوت که در متر لیزری از پرتوی لیزری استفاده می شود. برد مترهای لیزری متفاوت است اما معمولاً برد مترهای لیزری موجود در بازار بین 30 تا 90 متر است.
تستر
تستر، ابزار تست لوازم الکترونیکی است که قادر به شناسایی فاز، بررسی عملکرد کابل و رسانایی بین دو سر کابل، اندازه گیری ولتاژ برق و … است. تسترها به انواع مختلفی دسته بندی می شوند:
تستر فاز
تستر فاز برای تشخیص فاز مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند جریان القایی را بدون نیاز به اتصال تشخیص دهد. بدنه آن از جنس پلاستیک است و در قسمت بالای آن یک سر فلزی دو سو برای اتصال به بخش هایی که جریان الکتریکی از آنها عبور می کند وجود دارد.
تستر شبکه
تستر کابل شبکه می تواند عملکرد کابل و رسانایی بین دو سر کابل را بررسی کند. به کمک این نوع تستر می توان وضعیت خرابی در کابل کشی شبکه، اتصال سوکت ها و سلامت کابل را بررسی کرد و استفاده از آن برای بررسی و اندازه گیری اتصالات شبکه و LAN ضرروری است.
تستر ولتاژ
تستر ولتاژ بر اساس قانون خازن عمل می کند و می تواند ولتاژ برق را اندازه گیری کند.
ترمومتر
ترمومتر یا حرارت سنج یکی دیگر از انواع تجهیزات ابزار دقیق است که ابزار اندازه گیری حرارت و دما محسوب می شود. ترمومترها انواع مختلفی دارند که به شرح زیر هستند:
ترمومتر جیوه ای
دماسنج جیوه ای برای اندازه گیری تب استفاده می شود. اساس کار این نوع ترمومتر به اینصورت است که با تغییر دما، حجم جیوه درون دماسنج تغییر می کند و جیوه شروع به حرکت می کند تا بر روی درجه دمای مورد نظر قرار گیرد.
ترمومتر الکلی
این نوع دماسنج عملکردی مشابه با ترمومتر جیوه ای دارد اما در آن بجای جیوه از الکل استفاده شده است بنابراین استفاده از دماسنج الکلی نسبت به دماسنج جیوه ای خطر کمتری دارد.
ترمومتر گازی
این نوع ترمومتر حاوی گاز با حجم ثابت و سنسور فشار در درون محفظه است که با تغییر دما، فشار گاز در داخل محفظه تغییر می کند و با اندازه گیری فشار درون محفظه، دما اندازه گیری می شود.
ترمومتر دیجییتال
حرارت سنج دیجیتال سنسور نیمه رسانا دارد که با تغییر دما، مقاومت آن نیز تغییر می کند و سبب تغییر جریان عبوری از آن می شود بنابراین دمای محیط اندازه گیری می شود.
ترموکوپل ها
این نوع حرارت سنج براساس مقدار اختلاف پتانسیلی که ایجاد می شود دما را اندازه گیری کند.
ترمومتر گوشی
این نوع دماسنج برای اندازه گیری دمای بدن با ورود به مجرای گوش کاربرد دارد.
ترمومتر دهانی
این نوع دماسنج نیز برای اندازه گیری دمای بدن با قرارگیری در دهان مورد استفاده قرار می گیرد.
ترمومتر لیزری
حرارت سنج لیزری به کمک پرتو مادون قرمز می تواند دما را اندازه گیری کند و قادر به اندازه گیری از راه دور است.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید تجهیزات ابزار دقیق
رطوبت سنج
رطوبت سنج (نم سنج) یا هیگرومتر یکی دیگر از انواع تجهیزات ابزار دقیق محسوب می شود که ابزاری برای اندازه گیری میزان بخار آب یا رطوبت است. رطوبت سنج ها به انواع مختلف زیر تقسیم می شوند:
رطوبت سنج الکتریکی
این نوع نم سنج قادر به اندازه گیری میزان رطوبت موجود در لوازم از طریق خواص الکتریکی است که در دو نوع سوزنی و بدون سوزن وجود دارد.
رطوبت سنج بدون سوزن
این نوع رطوبت سنج یک پد حسگر دارد که پس از تماس با جسم می تواند میزان رطوبت آن را اندازه گیری کند. این نوع رطوبت سنج در محیط های صنعتی کاربرد دارد.
رطوبت سنج اتوماتیک
رطوبت سنج اتوماتیک قادر به اندازه گیری میزان رطوبت موجود در کمترین زمان است همچنین چنانچه رطوبت بیش از حد مجاز تعیین شده باشد، این دستگاه هشدار می دهد.
رطوبت سنج سوزنی
رطوبت سنج سوزنی (رطوبت سنج نفوذی یا تخریبی) حاوی دو سوزن فلزی برای اندازه گیری است که به سطح جسم نفوذ می کنند. این رطوبت سنج براساس فناوری مقاومت الکتریکی طراحی شده است.
رطوبت سنج التراسونیک
برای اندازه گیری میزان رطوبت در صنایع ساختمانی از این ابزار استفاده می شود که در آن از فناوری اولتراسوند استفاده شده است و غیرمخرب است.
پراب
پراب (Probe) ابزاری فیزیکی برای جابجایی سیگنال های الکتریکی در بین دستگاه ها است که می تواند به آسانی سیگنال ها را انتقال دهد. سیم رابط پروب از جنس کابل کواکسیال که میزان نویز را به حداقل می رساند و نوک پراب به صورت گيره فنری است که می تواند به نقطه ای تز مدار متصل شود. پراب ها دارای انواع بسیاری مانند پراب میگر، پراب منبع تغذیه، پراب ترموکوپل، پراب مولتی متر و … هستند.
ردیاب کابل
یکی دیگر از انواع تجهیزات ابزار دقیق ردیاب کابل است. ردیاب کابل ابزاری برای پیدا کردن اتصالات الکتریکی است که برای تعیین موقعیت خطوط زمین، سیم کشی و … کاربرد دارد. البته باید گفت که ردیاب کابل هایی که از تکنولوژی پیشرفته تری برخوردار هستند می توانند مقاومت، نویز و تداخل را اندازه گیری کنند. ردیاب کابل می تواند کابل های موجود در زیر زمین را نیز ردیابی کند به همین دلیل به آن ردیاب کابل زیرزمینی نیز می گویند. این دستگاه از سه بخش فرستنده، گیرنده و پویشگر تشکیل شده است.
ارت سنج
ارت سنج (ارت تستر) برای اندازه گیری مقاومت زمین، بررسی عملکرد سیستم های چاه ارت طراحی شده است. این دستگاه برای حافظت از تجهیزات چاه ارت و سلامت افراد مشغول کار مورد استفاده قرار می گیرد.
ارت سنج ها انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی برخی از آنها می پردازیم:
ارت سنج آنالوگ
این نوع ارت سنج تنها قادر به اندازه گیری مقاومت است و نمایشگری برای نمایش میزان مقاومت ندارد.
ارت سنج دیجیتال
تکنولوژی این ارت سنج ها بهتر و جدیدتر است همچنین استفاده از آنها آسان تر است. میزان دقت ارت سنج های دیجیتال بالا است و نتایج به صورت دیجیتال برروی صفحه نمایشگر نمایش داده می شوند.
ارت سنج کلمپی
این نوع ارت سنج در انجام تست سرعت بالایی دارد و برای استفاده از آن نیازی به جدا کردن سیستم ارت از شبکه نیست.
دورسنج
دورسنج (تاکومتر) ابزاری برای کنترل دوران، تعداد دور اجسام دوار و … است. دورسنج ها براساس نوع کاربرد به دو دسته تماسی و غیرتماسی تقسیم می شوند. انواع دورسنج ها به شرح زیر هستند:
دورسنج آنالوگ یا دورسنج عقربه ای
این دورسنج به صورت مکانیکی و مبتنی بر اصل گریز از مرکز عمل می کند. این نوع دورسنج در گذشته مورد استفاده قرار می گرفته است.
دورسنج دیجیتال یا دورسنج لیزری
تاکومتر دیجیتال بسیار پیشرفته تر از تاکومتر آنالوگ است و دارای مدارهای الکترونیکی است که با واحد RPM تعداد دورها را اندازه گیری می کند.
بیشتر بخوانید: تفاوت گالوانومتر و آمپرمتر چیست؟
در مقاله انواع تجهیزات ابزار دقیق بطور مفصل به معرفی انواع این ابزار پرکاربرد پرداختیم. راندنو امکان مشاهده لیست قیمت ابزار دقیق و برقراری ارتباط بی واسطه با فروشندگان آنها را برای شما فراهم نموده است. همچنین خوشحال می شویم که نظرات خود را در قسمت دیدگاه این مقاله برای ما به اشتراک بگذارید.
