در این مقاله قصد داریم به نورپردازی آکواریوم و معرفی تجهیزات روشنایی آکواریوم بپردازیم. نورپردازی یکی از مهم ترین و حساس ترین بخش ها در ساخت و طراحی یک آکواریوم است. گیاهان به واسطه نوری که از لامپ ها و چراغ های آکواریوم دریافت می کنند، عمل فتورسنتز را انجام می دهند. در نتیجه بدون نور این عمل امکان پذیر نیست.
استفاده از تجهیزات نورپردازی نامناسب سبب رشد گیاه و خزه می شود و سلامت ماهی ها را تا حد زیادی به خطر می اندازد. از تجهیزاتی همچون وال واشر و انواع لامپ، پروژکتور و … می توان در نورپردازی آکواریوم استفاده کرد. آکواریوم دارها باید سعی کنند نوری متعادل برای آکواریوم ایجاد کنند و در افرودن مواد مغذی، کاهش و افزایش دی اکسید کربن و … نیز تعادل را رعایت کنند.
اگر قصد دارید یک آکواریوم طراحی کنید، تا انتهای این مقاله با ماه همراه باشید. در این مقاله به بررسی موضوع روشنایی آکواریوم خواهیم پرداخت.
آنچه در ادامه می خوانیم:
- اهمیت رعایت استانداردهای روشنایی آکواریوم
- چه نکاتی در سیستم روشنایی آکواریوم اهمیت دارد؟
- تجهیزات قابل استفاده در روشنایی آکواریوم
اهمیت رعایت استانداردهای روشنایی آکواریوم
در راه اندازی آکواریوم مهم ترین لوازمی که باید برای آن تهیه ،تجهیزات روشنایی هستند. در واقع نورپردازی آکواریوم به دو دلیل دارای اهمیت است:
- دلیل اول آن برای زیبایی هرچه بیشتر آکواریوم است. بسیاری از آکواریوم ها جنبه دکوری دارند.
- دلیل دوم آن برای رفع نیازهای زیستی ماهی ها و تمام موجودات آبزی درون آن است. گیاهان و بسیاری از ماهی ها برای ادامه ی حیات به نور مناسب احتیاج دارند.
در واقع ماهی ها و به طور کلی موجودات آبزی در طول روز حدوداً به 12 ساعت نور نیاز دارند. پس نورپردازی باید به اندازه باشد زیرا کم و یا زیاد شدن نور باعث اختلال در زندگی آنها می شود. نور زیاد یا نور کم سبب می شود تا گیاهان و ماهی ها به طور طبیعی شب و روز را تشخصی ندهند.
به طور مثال، نور کم باعث کم رنگ شدن رنگ ماهی ها و اختلال در سطح فعالیت آنها می شود. به طور کلی نور نامناسب می تواند حتی سبب مرگ موجودات آبزی شود. بسیاری از عادت های ماهی ها و گیاهان همچون تولید مثل، عادت های غذایی و … دچار نقص می شود.
چه نکاتی در سیستم روشنایی آکواریوم اهمیت دارد؟
معمولاً برای انتخاب سیستم روشنایی مناسب با آکواریوم باید نکاتی را در نظر گرفت و متناسب با آن از لامپ های مختلف استفاده شود.
فاصله مناسب از منبع نور
یکی از نکات مهم این است که سیستم روشنایی با سطح آب فاصله مناسب داشته باشد. این میزان استاندارد در حدود 20 سانتی متر است. البته این فاصله به ابعاد آکواریوم و موارد دیگر نیز بستگی دارد.
بیشتر بخوانید: معرفی کامل پارامترهای روشنایی و نورپردازی
حرارت تولیدشده توسط منبع نور
میزان حرارتی که لامپ و منبع نور تولید می کنند نکته بسیار مهمی است. برخی از منابع نوری همچون لامپ های رشته ای تولید گرمای بسیار زیادی دارند. این موضوع سبب بالا رفتن دمای آن ها می شود و سلامت گیاهان و جانوران را به خطر می اندازد.
نوع منبع نور
نوع لامپ و منبع نوری که در نورپردازی آکواریوم مورد استفاده قرار می گیرد، موضوع بسیار مهمی است. از انواع وال واشر، لامپ ال ای دی، فلورسنت و … می توان در ساختار آکواریوم استفاده کرد.
میزان روشن بودن منابع نوری
از دیگر نکات مهم در سیستم نورپردازی این است که ماهی ها هم مانند هر موجود زنده ای احتیاج دارند که شب را در تاریکی بگذرانند. بنابراین روشن بودن دائم لامپ آکواریوم باعث بهم ریختن روند زندگی آنها می شود و سلامت این موجودات را به خطر می اندازد.
توان تجهیزات روشنایی
توان تمامی تجهیزات روشنایی معمولاً با واحدی به نام وات اندازه گیری می شود. به عبارت دیگر، وات یک واحد قدرت است که انرژی و توان لامپ را اندازه گیری می کند. برای نورپردازی آکواریوم نیز باید با توجه به نوع آکواریوم و موجودات آبزی، توان مربوط به سیستم روشنایی اندازه گیری شود و متناسب با آن، لامپ مورد نظر انتخاب شود.
واحد وات بر لیتر یا وات بر گالن واحدی است که میزان شکست نور و نفوذپذیری آن در آب را نشان می دهد. این موضوع بسیار مهم است زیرا نور باید متناسب با محتویات آکواریوم داخل آب نفوذ کند.
میزان نور برحسب لومن
میزان و شدت نور با واحدی به نام لومن اندازه گیری می شود. بنابراین می توان میزان و کیفیت نور را بر این اساس تشخیص داد. در واقع برای درک بهتر این واحد باید بگوییم که هرچه میزان لومن یک لامپ بیشتر باشد، شدت نور آن لامپ نیز بیشتر می شود و برعکس. هرچه لومن لامپ کم باشد، شدت نور آن نیز کمتر خواهد شد.
پس به طور کلی باید گفت که میزان لومن یک لامپ برای آکواریوم باید متناسب با نوع و اندازه آکواریوم انتخاب شود. طبیعی است که آکواریوم های بزرگ تر با ارتفاع بیشتر به شدت نور بیشتری احتیاج دارند، پس باید میزان لومن آن ها بیشتر باشد.
درجه کلوین
کلوین یک واحد اندازه گیری برای درجه و دمای رنگ نور است که آن را با حرف K نشان می دهند. به طور کلی، کلوین ویژگی های مربوط به رنگ لامپ همچون نورهای تشکیل دهنده منبع روشنایی و یا میزان هریک از نورها را مشخص و اندازه گیری می کند.
بنابراین باید بگوییم یکی دیگر از نکات مهمی که باید در انتخاب نورپردازی آکواریوم به آن توجه شود، درجه کلوین آن است. اغلب ماهی ها و گیاهان آب شیرین و برخی از ماهی های آب شور که در قسمت‌های کم عمق اقیانوس ها زندگی می‌کنند، نوری بین 5500 تا 6500 درجه کلوین را ترجیح می دهند.
رنگ لامپ
معمولاً لامپ های مخصوص آکواریوم در رنگ های مختلف موجود هستند. هرکدام از رنگ ها مناسب رشد موجودات زنده درون آکواریوم هستند. در واقع انتخاب رنگ مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد. موقعیت آکواریوم یکی از این عوامل است. علاوه بر این، نوع ماهی و نوع آکواریوم و حتی آب آن که شیرین است و یا شور نیز از دیگر عوامل مهم در انتخاب رنگ لامپ هستند.
برای مثال، رنگ قرمز برای ماهی هایی مثل آروانا که به این رنگ حساس هستند، مناسب نیست. رنگ لامپ بر روی زندگی گیاهان آکواریوم نیز اثرگذار است. به عنوان مثال، لامپ با رنگ آبی کمک می کند تا آکواریوم دیرتر لجن ببندد. پس رنگ لامپ آکواریوم بهتر است با توجه به این عوامل انتخاب شود تا موجودات آبزی درون آن با مشکلی مواجه نشوند.
به طور کلی، در انتخاب لامپ برای نورپردازی آکواریوم بهتر است لامپی انتخاب شود که حداقل 6 طیف رنگ اصلی را داشته باشد.
بیشتر بخوانید: تفاوت لامپ سفید و مهتابی و آفتابی
شاخص رنگ یا CRI
شاخص رنگ یا CRI در واقع یکی از شاخص های مهم برای تعیین کیفیت لامپ و یا سیستم های روشنایی مختلف است و برای تشخیص و اندازه گیری کیفیت نوردهی منابع روشنایی به کار می رود.
در واقع بالاترین عدد برای تعیین شاخص رنگ 100 است و هرچه این عدد بالاتر باشد، کیفیت تفکیک نور و تابش طبیعی نور نیز بیشتر خواهد بود. البته باید به این نکته توجه داشت که این شاخص در لامپ هایی با کلوین های مختلف متفاوت خواهد بود و برای اندازه گیری و مقایسه شاخص رنگ دو لامپ باید لامپ ها کلوین های یکسانی داشته باشند.
لامپ هایی که دارای سی آر آی بالاتری هستند، از کیفیت بهتری برخوردار هستند و تابش نوری بیشتری دارند. در نتیجه رنگ اجسام را واقعی تر نشان می دهند. پس یکی دیگر از نکات مهم برای نورپردازی آکواریوم توجه به شاخص رنگ و یا سی آر آی لامپ است و باید متناسب با نوع نیاز آکواریوم انتخاب شود.
بیشتر بخوانید: شاخص نمود رنگ یا CRI چیست و چگونه اندازه گیری می شود؟
تجهیزات قابل استفاده در روشنایی آکواریوم
تجهیزات بسیار زیادی وجود دارد که در طراحی و نورپردازی آکواریوم می توان از آن ها استفاده کرد. در ادامه به برخی از پرکاربردترین تجهیزات روشنایی آکواریوم اشاره خواهیم کرد:
لامپ و چراغ مخصوص آکواریوم
یکی از تجهیزات قابل استفاده در روشنایی آکواریوم استفاده از لامپ های مخصوص آکواریوم است. این لامپ مناسب با رفتار موجودات آبزی طراحی شده است و برای رشد آنها مناسب است و مانع از ایجاد جلبک در درون آکواریوم می شود. چراغ هایی که به این لامپ ها مجهز شده اند، با پایه هایی متحرک و گیره ای عرضه شده اند. به همین دلیل می توان به راحتی مکان آن ها را تغییر داد.
چراغ های پرتو افکن
این چراغ ها نور پرتویی برای رشد مرجان ها و ماهی های آب های عمیق تولید می کنند و شدت آن ها قابل تنظیم است. این تجهیزات می توانند اشعه های UV تولید کنند. این اشعه ها نفوذپذیری بیشتری دارند و به خوبی توسط مرجان ها یا بی مهرگان در آکواریوم جذب می شوند.
لامپ مهتابی ضد آب
لامپ مهتابی ضد آب در رنگ های مختلف آبی، سفید و … موجود است. این تجهیزات معمولاً برای آکواریوم های کوچک مناسب هستند. با ایجاد لایه ای شیشه ای به دور لامپ، خاصیت ضد آبی به این لامپ ها اضافه شده است.
وال واشر
وال واشر نوعی چراغ ضد آب است که نوری به صورت خطی بازتاب می دهد. این چراغ در نمای ساختمان نیز کاربرد بسیار زیادی دارد. از انواع وال واشر و پروژکتورهای خطی می توان در ساخت و طراحی آکواریوم و نورپردازی آن استفاده کرد. این تجهیزات اغلب از تکنولوژی های LED ،SMD و COB بهره برده اند. به همین دلیل نور سالمی دارند و از مصرف کمی برخوردارند.
لامپ کم مصرف
لامپ کم مصرف یکی دیگر از تجهیزات روشنایی است. این محصولات ضدآب نیستند و اگر می خواهید آن را درون آکواریوم بگذارید، بهتر است در قاب مخصوص قرار دهید تا آب به داخل آن نفوذ نکند. علاوه بر این، می توان با قرار دادن طلق های رنگی به دور لامپ، نور آن را رنگی کرد.
بیشتر بخوانید: انواع لامپ کم مصرف
لامپ ال ای دی
لامپ های ال ای دی از دیگر تجهیزات مناسب برای آکواریوم هستند که در اندازه ها و رنگ های مختلف تولید و به بازار عرضه می شوند. این لامپ ها در مقایسه با دیگر لامپ ها مصرف برق و حرارت کمتری دارند. این لامپ ها را می توان داخل جعبه و یا قاب قرار داد و آنها را ضد آب کرد.
لامپ LED تولید حرارت بسیار ناچیزی دارد. از لامپ ال ای دی در نورپردازی آکواریوم اغلب جهت شبیه سازی نور ماه استفاده می شود.
بیشتر بخوانید: نورپردازی استخر روباز و سرپوشیده
