سیم ارت نوعی سیم است که جهت محافظت و افزایش ایمنی مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطلب از بلاگ راندنو به موضوع و سوال سیم ارت چیست و چه کاربردی دارد؟ پاسخ خواهیم داد.
در هنگام نصب وسایل الکتریکی، رعایت اصول ایمنی، یک اصل مهم و ضروری محسوب می شود. یکی از مهمترین روش های افزایش ایمنی، استفاده از سیم ارت است. ما در این مقاله سعی داریم به طور کامل توضیح دهیم سیم ارت چیست و کاربرد سیم ارت در چه مواقعی است؟
آنچه در ادامه می خوانیم:
- سیم فاز و نول چیست؟
- سیم ارت چیست
- سیم ارت چه کاربردی دارد؟
- چرا استفاده از سیم ارت مهم است؟
- چاه ارت چیست و چه کاربردی دارد؟
- تفاوت سیم نول و ارت
- نکات ایمنی درخصوص استفاده از سیم ارت
- چگونه بفهمیم دستگاهی سیم ارت دارد یا خیر؟
- نحوه نصب سیم ارت
- جمع بندی
سیم فاز و نول چیست؟
پیش از پاسخ به سوال سیم ارت چیست به توضیح سیم فاز و نول می‌پردازیم. انسان همواره در حوزه برق و الکتریسیته، به کشفیات مهمی دست یافته است. اما همچنان برق، به عنوان یکی از مرگبارترین عوامل موجود در زندگی روزمره انسان ها شناخته می شود.
- سیم برق فاز: در یک مدار الکتریکی، سیم مثبت یا همان سیم فاز با ولتاژ و آمپری که دارد، دارای جریان الکتریکی است. این سیم به ورودی مدار الکتریکی متصل می شود. این سیم عموماً به رنگ مشکی است اما در رنگ های دیگر نیز بکار می رود.
- سیم برق نول: سیم منفی یا سیم نول، فاقد جریان الکتریکی است و تنها موجب انتقال جریان برق می شود. وجود این سیم در داخل مدار الکتریکی ضروری است زیرا این سیم باعث برگشت جریان الکتریکی خروجی از دستگاه به مولد می شود و بدین ترتیب، یک مدار یا یک مسیر بسته را برای برقراری جریان فراهم می کند.
سیم های فاز به صورت سه فاز به یکدیگر متصل می شوند. این سیم ها به کمک ترانسفورماتورها می توانند ولتاژ بالایی را برای انتقال به مصارف صنعتی و خانگی فراهم کنند. سیم نول نیز برای افزایش ایمنی و جلوگیری از شوک به کار گرفته می شود.
سیم ارت چیست؟
سیم ارت چیست و چه کاربردی دارد؟ در مدارهای الکتریکی، یک سیم اضافه به نام سیم ارت (earth) یا اتصال به زمین وجود دارد که جهت محافظت و افزایش ایمنی بکار می رود. این سیم از خروجی دستگاه الکتریکی به زمین متصل می شود.
در واقع، سیم ارت یک رسانای فلزی است که جریان نشتی حاصل از تجهیزات الکتریکی را به زمین منتقل می کند و بدین ترتیب، مانع برق گرفتگی می شود.
برای مثال، فرض کنید در زمان حمل یک ماشین لباسشویی و یا به هر دلیل دیگری همچون ضربه، خوردگی، پوسیدگی، شرایط محیطی و …، کابل دستگاه دچار آسیب دیدگی شود و سیم های برق داخل کابل با بدنه فلزی دستگاه تماس پیدا کنند. از آنجاییکه بدنه دستگاه از فلز رسانا ساخته شده است، این فلز با برخورد با سیم برق، دچار بار شده و در این حالت، اگر فرد با بدنه دستگاه تماسی داشته باشد، دچار برق گرفتگی می شود.
در این حالت، سیم ارت جریان برق را مستقیماً به زمین منتقل می کند. این سیم در واقع مسیر اضافه ای را برای انتقال جریان الکتریکی به سمت زمین، در هنگام اتصال کوتاه ایجاد می کند.
مقاومت سیم ارت 0 است و از آنجاییکه مقدار زیادی جریان برق به زمین منتقل می شود، جریان عبوری از فیوز بالا رفته و با پریدن فیوز، جریان مدار قطع می شود و از وقوع حوادث مهلک جلوگیری می گردد.
سیم ارت چه کاربردی دارد؟
مهمترین دلیل استفاده از انواع سیم ارت کاهش و یا جلوگیری از وقوع برق گرفتگی و یا آتش سوزی ناشی از نشت جریان برق است. استفاده از سیم ارت علاوه بر افزایش ایمنی، مانع افزایش ناگهانی ولتاژ و خرابی دستگاه های الکتریکی نیز می شود.
شما می توانید سیم ارت را در تجهیزات مختلف موجود در خانه مشاهده کنید. به هنگام نصب انواع لامپ و چراغ، رنگ سیم ارت زرد-سبز است و قطر این سیم مشابه سیم فاز می باشد. سیم ارت یخچال، سیم ارت ماشین لباسشویی، سیم ارت کولر آبی و … از انواع سیم ارت محسوب می شوند.
چنانچه بر روی پریز برق، به جای دو سورخ، سه سوراخ وجود داشته باشد، این به این معنا است که پریز به زمین متصل شده و جریان اضافی را به زمین منتقل می کند.
استفاده از سیم ارت سبب کاهش اختلالات الکترومغناطیسی و کاهش نویز الکتریکی می شود. زیرا به عنوان یک مسیر خارجی برای جریان الکتریکی عمل می کند.
استفاده از سیم ارت در تمامی تجهیزات به امری ضروری تبدیل شده است. استفاده از این سیم استانداردهای ایمنی را تضمین می کند. به عنوان مثال برای رعایت استاندارد IEC 61010 باید از سیم برق ارت استفاده کرد.
چرا استفاده از سیم ارت مهم است؟
در ادامه، به 4 دلیل مهم استفاده از سیم ارت اشاره شده است:
- محافظت در برابر اضافه بار الکتریکی
- تثبیت سطح ولتاژ
- زمین بهترین رسانا است!
- جلوگیری از وقوع حادثه، آسیب و مرگ
محافظت در برابر اضافه بار الکتریکی
یکی از مهمترین دلایل استفاده از سیم ارت، محافظت از تجهیزات الکتریکی، خانه و افراد در مقابل افزایش جریان الکتریکی است. فرض کنید، صاعقه شدیدی به یک خانه اصابت کند و با به هر دلیل دیگری، جریان الکتریکی در یک محل افزایش یابد، این افزایش جریان، موجب افزایش ولتاژ دستگاه نیز می شود. در صورت استفاده از سیم ارت، این جریان اضافی، به جای صدمه زدن به محیط اطراف، به زمین منتقل می شود و بدین ترتیب ایمنی دستگاه را بالاتر می برد.
تثبیت سطح ولتاژ
استفاده از سیم ارت موجب می شود جریان الکتریکی به صورت یکنواخت در سرتاسر مدار توزیع شود و این امر، از overload شدن مدار و نشت جریان الکتریکی جلوگیری می کند.
زمین بهترین رسانا است!
یکی از دلایل مهمی که بکارگیری سیم ارت، موجب افزایش سطح ایمنی می شود، این است که زمین یک رسانای عالی به شمار می آید. جریان الکتریکی اضافی از مسیری با کمترین میزان مقاومت عبور می کند و با بکار بردن سیم ارت، ما این جریان را به داخل زمین با حداقل میزان مقاومت هدایت کرده ایم. در واقع جریان برق به جای عبور از بدن انسان، از داخل زمین و چاه ارتی با مقاومت پایین عبور داده می شود.
جلوگیری از وقوع حادثه، آسیب و مرگ
یک سیستم الکتریکی غیر امن، می تواند منجر به ایجاد حوادث جبران ناپذیر برای افراد به هنگام کار و یا تعمیر وسایل برقی شود. اضافه جریان نیز می تواند موجب وقوع آتش سوزی و خسارت های مالی بسیاری گردد.
چاه ارت چیست و چه کاربردی دارد؟
سیم ارت از یک طرف به دستگاه الکتریکی و از طرف دیگر به چاه ارت و یا لوله کشی ساختمان متصل می شود.
چاه ارت حفره ای عمیق در داخل زمین است که یک صفحه مسی به صورت عمودی در داخل آن قرار می گیرد و اطراف این صفحه با استفاده از مواد بنتونیت پوشانده می شود. یک سیم مسی نیز بر روی این صفحه جوش خورده و به بیرون چاه کشیده می شود.
سیم مسی بیرون آمده از چاه ارت به تابلوی تست باکس وارد شده و از آنجا به تمامی وسایل الکتریکی متصل می گردد. عمق چاه ارت براساس شرایط جغرافیایی منطقه و میزان مقاومت جنس خاک موجود متفاوت خواهد بود.
از سیستم ارت و چاه ارت، جهت خنثی نمودن ولتاژهای زیاد حاصل از برخورد صاعقه با ساختمان نیز استفاده می شود. یک میله فلزی بر روی پشت بام ساختمان قرار گرفته و جریان اضافی بوسیله سیم ارت به زمین منتقل می شود.
اجرای چاه ارت و سیم ارت ساختمان از اهمیت و حساسیت بالایی برخودار است و تنها باید توسط افراد متخصص و خبره در این زمینه صورت گیرد.
ارت باکس یا تابلو تست ارت جعبه ای برای دسترسی راحت به تاسیسات چاه ارت است و در نزدیکی مجموعه نصب می شود. این تابلو باید در ارتفاع 1.5 متری از زمین نصب شود.
تفاوت سیم نول و ارت
سیم نول جهت برقراری جریان الکتریکی و بازگشت جریان به مولد بکار می رود و وجود آن برای ایجاد جریان برق ضروری است اما سیم ارت جهت محافظت و ایمنی بیشتر کاربرد داشته و نقشی در برقراری جریان ندارد. سیم ارت از خطرات برق گرفتگی، آتش سوزی و … جلوگیری می کند.
کاربرد کابل ارت در سیم کشی ساختمان چیست؟
وجود سیم ارت در سیم کشی ساختمان که در پریزها قابل مشاهده و استفاده است؛ به این طریق است که اگر در سیم فاز خرابی پیش بیاید؛ مثلا بدنه سیم فاز خورده شده باشد، می تواند باعث اتصال شده و حتی باعث سوختن سیم کشی گردد. ولی وجود سیم یا سیم ارت مانع از چنین اتصالاتی شده و به نوعی جایگزین سیم منفی می شود و برق سیم مثبت را به سمت خروجی هدایت می کند تا اتصال و برق گرفتگی بر اثر خرابی سیم فاز در سیستم سیم کشی ساختمان رخ ندهد.
اگر سیم ارت نباشد مشکلات فراوانی ممکن است از نظر الکتریکی پیش بیاید که در ساختمان های قدیم شاهد چنین حوادثی بوده ایم. برای همین است که در سیستم سیم کشی که امروزه چه برای ساختمان ها و چه برای دستگاه های برقی وجود داردسیم ارت حتما مورد استفاده قرار می گیرد و در همین ابتدا در طراحی در نظر گرفته می شود تا مشکلات برقی اعم از اضافه بار و یا اتصالات را به حداقل برساند و مانع از حوادث گردد.
نکات ایمنی درخصوص استفاده از سیم ارت
پس از پاسخ به سوال سیم ارت چیست بهتر است کمی در مورد نکات ایمنی درخصوص استفاده از سیم ارت صحبت کنیم.
- چنانچه عایق سیم و کابل موجود در دستگاه الکتریکی شما به هر دلیلی آسیب دیده است، در این صورت برخورد این سیم با بدنه فلزی دستگاه می تواند منجر به برق گرفتگی و یا اتش سوزی شود. پس در این حالت، از لمس و ایجاد هر گونه تماس با دستگاه جداً خودداری کنید.
- اطمینان حاصل کنید که کل دستگاه الکتریکی شما به زمین متصل شده است و از طریق اتصال به زمین، ایمنی را بالاتر ببرید.
- اگر از اتصال هر نوع دستگاه الکتریکی خود به زمین اطمنان ندارید، از متخصصان و کارشناسان مربوط به این حوزه تقاضا کنید که سیستم شما را مورد بررسی قرار دهند و به هیچ عنوان خودتان این کار را انجام ندهید.
- اجرای چاه ارت ساختمان باید به افراد متخصص سپرده شود. گاهی اتصال نادرست سیم می تواند خطرات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
بیشتر بخوانید: رنگ سیم برق
چگونه بفهمیم دستگاهی سیم ارت دارد یا خیر؟
برای این که بفهمیم دستگاه سیم برق ارت دارد یا نه می توانیم با روش های زیر اقدام کنید.
- سیم برق زمین روکش مشخصی دارد و به رنگ سبز و زرد است. بنابراین یکی از راه های تشخیص، بررسی دقیق سیم های دستگاه است.
- بعضی از دستگاه ها در قسمت پایینی و یا نوشته های پشت دستگاه نمادی دارند که نشان دهنده وجود سیم ارت است. این نماد به صورت یک علامت برقکاری همچون یک دایره با علامت + درون آن و یا به شکل مربع با یک خط درون آن است.
- تمامی دستگاه های الکتریکی کاتالوگ و دستورالعمل دارند. در این دستورالعمل اطلاعاتی در مورد سیم ارت دستگاه وجود دارد.
نحوه نصب سیم ارت
- اتصال سیم ارت یخچال، لباسشویی و ماشین ظرفشویی از طریق شیر آب و سیستم لوله کشی صورت می گیرد.
- در برخی موارد نیز اتصال سیم ارت به لوله گاز صورت می گیرد. فلزی بودن لوله گاز سبب می شود تا جریان الکتریسیته به راحتی عبور کند.
- پریزهای ساختمانی نیز سیم ارت دارند. پریزهای برق 3 پیچ یا کنتاکت دارند که هر کدام از سیم های فاز، نول و ارت به این پیچ ها وصل می شوند. برای نصب این سیم در پریز باید سیم فاز به طول 1 سانتی متر لخت شود و وارد سمت راست پریز شود. سپس سیم نول هم به همین ترتیب وارد سمت چپ پریز می شود. در نهایت ارت بین پیچ فاز و نول قرار می گیرد.
در ساختمان ها معمولاً از دو روش زیر برای سیستم ارتینگ استفاده می کنند.
- نصب سیم ارت ساختمان به روش زمین عمقی
- نصب سیم ارت به روش زمین سطحی
جمع بندی
در این مقاله به بررسی سیم ارت ساختمان پرداخته شده است. امروزه استفاده از این محصول به یکی از الزامات ساختمان سازی تبدیل شده است. این محصول امنیت مجموعه را افزایش می دهد و از تجهیزات الکتریکی حفاظت می کند. در سایت راندنو می توانید به صورت مستقیم با فروشنده در ارتباط باشید. از بهترین برندهای این محصول می توان به سیم ارت خراسان افشارنژاد، سیم ارت سیمیا، افق البرز و تک سیم البرز اشاره کرد.
