انواع رله در ماشین آلات، مدارهای الکتریکی، کارخانه ها، خطوط تولید و … مورد استفاده قرار می گیرد. این تجهیزات در واقع نوعی کلید هستند که از دستگاه ها و تجهیزات صنعتی در مقابل اتصال کوتاه و اضافه بار محافظت می کنند. رله انواع مختلفی دارد و هرکدام از آنها ویژگی خاص خود را دارد. در این مقاله از راندنو به معرفی انواع رله و کاربردهای آن می پردازیم.
آنچه در ادامه می خوانیم:
- رله چیست؟
- تفاوت رله و کلید
- اجزای رله مکانیکی
- رله حرارتی چیست؟
- رله مغناطیسی چیست؟
- رله کنترل فاز چیست؟
- رله کنترل بار چیست؟
- رله های حفاظتی جریان نشتی زمین
- رله زمانی (تایمر) چیست؟
- رله تاخیری در قطع و وصل چیست؟
- رله هیدرولیکی چیست؟
- ترموستات چیست؟
رله چیست؟
پیش از بررسی انواع رله به معرفی این محصول می پردازیم. رله به نوعی وسیله الکترومکانیکی اطلاق می شود که از آن برای ایجاد یا قطع اتصال الکتریکی استفاده می شود. رله ها دارای یک قسمت مکانیکی متحرک هستند که از قابلیت انعطاف پذیری برخوردار است.
این بخش می تواند از طریق یک آهنربای الکتریکی کنترل شود. در حقیقت عملکرد یک رله شبیه به یک سوئیچ مکانیکی است. با این تفاوت که لازم نیست رله را به شکل دستی روشن و خاموش کنید، بلکه می توانید آن را به وسیله یک سیگنال الکتریکی کنترل نمایید.
رله ها نوعی کلید هستند که سرعت بالایی دارند و به کمک یک مدار الکتریکی مجزا تحریک می شوند. روش های مختلفی جهت تحریک بوبین این دستگاه وجود دارد و این موضوع باعث شده تا رله های گوناگونی داشته باشیم. در ادامه این مقاله به بررسی انواع رله می پردازیم.
بیشتر بخوانید: کنتاکتور چیست و چه کاربردی دارد؟
تفاوت رله و کلید
رله در واقع نوعی کلید است، با این تفاوت که کلید را نمی توان از راه دور کنترل کرد و یا از آن به عنوان یک کنترل کننده هوشمند استفاده کرد. اما رله این قابلیت را دارد. رله را می توان نوعی کلید هوشمند به حساب آورد. زیرا علاوه بر اینکه ویژگی های کلید را دارد، از برخی ویژگی های اضافه تر دیگر نیز برخوردار است.
بیشتر بخوانید: انواع کلید مینیاتوری یا فیوز مینیاتوری از نظر کاربرد و عملکرد
اجزای رله مکانیکی
انواع رله اغلب دارای یک ساختار مشابه هستند و از بخش های زیر تشکیل شده اند:
- بوبین (سیم پیچ) ورودی
- تیغه مشترک – COM
- تیغه باز (NO-Normal Open)
- تیغه بسته (NC-Normal Close)
رله حرارتی چیست؟
کلید حرارتی یکی از انواع رله است. رله حرارتی یکی از بهترین تجهیزاتی است که برای حفاظت از موتورها به کار گرفته می شود. مهم ترین وظیفه رله های حرارتی این است که از موتورهای الکتریکی در مقابل عواملی مانند اضافه بار محافظت می کنند. اساس کاری که رله های حرارتی انجام می دهند، به عوامل گوناگونی بستگی دارد. یکی از این عوامل اختلاف ضریب طولی انبساطی است که میان دو فلز درون رله قرار دارد.
رله حرارتی از عملکرد خاصی برخوردار است. به این ترتیب که زمانی که جریان از آن گذر می کند، دو فلزی که در این رله ها به کار گرفته شده است، گرم می شوند. همین موضوع باعث می شود که به تدریج طول فلزات افزایش پیدا کند. به این ترتیب ضریب انبساطی طول یکی از فلزات در مقایسه با فلز دیگر افزایش پیدا می کند.
این نوع رله ها را در رنج های مختلفی برای آمپراژهای گوناگون تولید می کنند و عملکرد آن ها براساس جریان نامی موتور است.
رله مغناطیسی چیست؟
انواع رله و کاربردهای آن را با بررسی رله مغناطیسی ادامه می دهیم. رله مغناطیسی عملکردی مانند فیوز دارد و این قابلیت را دارد که از مدار در برابر اتصال کوتاه محافظت کند. اما مهم ترین تفاوت فیوزها با رله های مغناطیسی در این است که فیوزها می سوزند اما رله های مغناطیسی مدار جریان را قطع می کنند. همانطور که از نام این رله ها پیدا است، اساس کار آن ها را بر مبنای مغناطیس قرار داده اند.
رله مغناطیسی از یک هسته مغناطیسی تشکیل شده است که اطراف آن را چند دور سیم پیچیده اند. گذر جریان اتصال کوتاه موجب ایجاد میدان مغناطیسی و جذب اهرم قطع می شود. معمولاً این رله را به ندرت به صورت مجزا به کار می برند و اغلب از آن به همراه رله های حرارتی استفاده می کنند.
رله کنترل فاز چیست؟
در ادامه موضوع انواع رله یکی دیگر از مدل های رله با عنوان کنترل فاز را معرفی می کنیم. این نوع رله به عنوان یکی از تجهیزات کنترل کننده به شمار می رود. رله کنترل فاز علاوه بر محافظت ویژه، مواردی مانند قطع، توالی و عدم تعادل فاز را نیز کنترل می کند. همچنین اضافه و کمبود ولتاژ را در سیستم های الکتریکی سه فاز بررسی می کند. این رله در صورت بروز خطا فوراً مدار را قطع می کند و از الکتروموتور حفاظت می کند.
این رله ها از سه ورودی برای برق سه فاز، یک ورودی نول، یک تیغه باز و یک تیغه بسته تشکیل شده اند.
رله کنترل بار چیست؟
یکی دیگر از انواع رله مدل کنترل بار است. به کمک رله کنترل بار می توانید از موتورهای تجهیزات الکتریکی در مقابل افزایش بار محافظت کنید. این رله ها می توانند جایگزین خوبی برای بی متال باشند زیرا دقت و سرعت آن ها از بی متال بیشتر است.
افزایش جریان به شکل معمول در اثر اضافه بار اتفاق می افتد. در این موقعیت لازم است تا با کمک رله های کنترل بار افزایش جریان را کنترل کنید و به این ترتیب از آسیب دیدن موتور جلوگیری می شود.
این نوع رله از سوختن موتورهای سه فاز در برابر افزایش جریان و وجود بار اضافه جلوگیری می کند. همچنین از دو فاز شدن موتورهای سه فاز نیز جلوگیری می کند.
بیشتر بخوانید: کنترل بار چیست و روش نصب آن چگونه است؟
رله های حفاظتی جریان نشتی زمین
انواع رله و کاربرد آن را با توضیح درخصوص رله های جریان حفاظتی دنبال می کنیم. اولین و مهم ترین نقش این رله ها حفاظت از جان انسان ها در برابر شوک های الکتریکی است. این محصولات جریان های نشتی به زمین را تشخیص می دهند و در انواع تک فاز و سه فاز عرضه می شوند.
دومین وظیفه این تجهیزات، حفظ ایمنی در مقابل آتش سوزی است. جریان های نشتی زمین در مراکز صنعتی هرچند کوچک هم باشند، می توانند به آسیب های بزرگی منجر شوند. رله های حفاظتی جریان نشتی در کنار تجهیزات دیگر مانند ترانس های کوربالانس که مسئولیت آشکار کردن جریان های نشتی را برعهده دارند، به کار گرفته می شوند.
بیشتر بخوانید: اتصال کوتاه چیست و چرا اتفاق می افتد؟
رله زمانی (تایمر) چیست؟
در ادامه معرفی انواع رله و کاربرد آن ها به معرفی رله زمانی یا تایمر می پردازیم. این تجهیزات را به عنوان نوعی رله های اتوماتیک می شناسند. این رله ها عملکردی زمانبندی شده دارند که به تجهیزات تابلو برق فرمان می دهند.
این تجهیزات یکی از پرکاربردترین انواع رله ها هستند که وظیفه کنترل مدار در زمان های مشخص را برعهده دارند. باز و بسته شدن کنتاکت ها به شکل کاملاً اتوماتیک و براساس زمان بندی صورت می گیرد. رله های زمانی در انواع مختلف به بازار عرضه می شوند.
رله تأخیری در قطع و وصل چیست؟
رله تأخیری در قطع و وصل یکی از انواع رله است. ساختار رله براساس کاربردهایی که مبتنی بر طیف زمان است، طراحی شده است. این نوع رله کمک می کند تا دستگاه مورد نظر پس از مدت زمان مشخصی که از کار کردن آن گذشت خاموش شود. این رله می تواند عملکرد بالعکس نیز داشته باشد یعنی پس از مدت زمانی که از خاموش بودن دستگاه گذشت، به شکل اتوماتیک روشن می شود.
رله هیدرولیکی چیست؟
در این بخش از مقاله انواع رله به بررسی رله هیدرولیکی می پردازیم. رله هیدرولیکی را معمولاً برای تأخیر در مدار به کار می برند. روش کار این رله ها به گونه ای است که زمانی که جریان برق به رله اتصال پیدا می کند، مقداری روغن درون این دستگاه جا به جا می شود. برای اینکه روغن به محل اولیه خود بازگردد، لازم است که مدت زمانی را به عنوان زمان تایمر در نظر بگیریم.
ترموستات چیست؟
در قسمت پایانی مقاله انواع رله به بررسی ترموستات می پردازیم. ترموستات نوعی رله حرارتی است که در برابر درجه حرارت حساس است و به سرعت وارد عمل می شود. این وسیله در بسیاری از صنایع کاربرد دارد و وظیفه حفظ تعادل حرارت دستگاه ها را برعهده دارد.
