آلودگی نوری چیست و چه تاثیری بر روی موجودات و محیط زیست دارد؟ سؤالی که امروزه به آن توجه بسیار زیادی می شود. در گذشته می شد به راحتی آسمان شب را تماشا کرد و از درخشش ستارگان لذت برد. اما در حال حاضر در بسیاری از مکان ها مشاهده آسمان شب و زیبایی های آن غیرممکن شده است.
بسیاری از افراد در سرتاسر جهان هیج تصویری از نوار راه شیری یا درخشش ستارگان ندیده اند و این تنها یکی از اثرات مضر آلودگی نوری به شمار می آید. به همین دلیل بسیاری از منجمان یا دانشمندان علوم هوا و فضا جهت رصد ستارگان به کویر یا محیط هایی دور از شهرها مراجعه می کنند.
آلودگی نوری در بسیاری از کلان شهرهای جهان وجود دارد و اثرات منفی آن تنها روی زندگی مردمان احساس نمی شود، بلکه دیگر موجودات زنده نیز می توانند تحت تأثیر این آلودگی قرار بگیرند. در ادامه به موضوع آلودگی نوری چیست می پردازیم و این موضوع را از جنبه های مختلف بررسی می کنیم.
با مجله راندنو همراه باشید.
آنچه در ادامه این مقاله می خوانیم:
- آلودگی نوری چیست
- انواع آلودگی نوری
- تاثیر آلودگی نوری روی زندگی جانوران
- تاثیر آلودگی نوری روی زندگی مردم
- تاثیر آلودگی نوری روی محیط زیست
- راهکارهایی جهت کاهش آلودگی نوری
- تاثیر لامپ ال ای دی در کاهش آلودگی نوری
- آلودگی نور در ایران
- سخن پایانی
آلودگی نوری چیست
آلودگی نوری نیز همچون آلودگی هوا در بسیاری از کلان شهرهای جهان وجود دارد. آلودگی نوری (Light pollution) با استفاده نامناسب و بی رویه از نور ایجاد می شود. امروزه نورپردازی شهرها به خصوص در زمان شب موضوع مهمی است و می توان گفت بدون نور در شب نمی توان فعالیت خاصی کرد. اما به این نکته توجه نمی شود که آیا این نورپردازی استاندارد و صحیح است یا تنها سبب روشن شدن محیط می شود.
البته این نکته نیز باید مورد توجه قرار بگیرد که آلودگی نوری تنها به زمین محدود نمی شود. استفاده از نورهای بی رویه سبب روشن شدن آسمان نیز می شود. به طور کلی آلودگی نوری یعنی محدوده ای خارج از فضای مورد نظر هم روشن شده باشد.
بیشتر بخوانید: روشنایی معابر و نورپردازی بزرگراه ها
بسیاری از محصولات روشنایی همچون چراغ خیابانی و چراغ پارکی بیش از حد استاندارد از خود نور تولید می کنند، محوطه مورد نظر را روشن می کنند و بخش بزرگی از نور نیز به آسمان می تابد.
امروزه در سطح شهر از چراغ هایی استفاده شده است که در واقع نیازی به وجود آن ها نیست. اگر می خواهید چراغ خیابانی مناسب خریداری کنید و یا درباره آن اطلاعاتی کسب کنید، پیش از خرید می توانید مقاله راهنمای خرید چراغ خیابانی با بهترین قیمت را مطالعه کنید.
در ادامه مبحث آلودگی نوری چیست باید گفت سوای از ایجاد این نوع آلودگی، مصرف بی رویه از چراغ ها و دیگر تجهیزات نورپردازی، سبب اتلاف انرژی و افزایش هزینه ها نیز می شود. با این حال مشکلاتی که آلودگی نوری به وجود می آورد، تنها به این موارد محدود نمی شود. در ادامه به بررسی مشکلاتی که آلودگی نوری به وجود می آورد خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید: معرفی کامل پارامترهای روشنایی و نورپردازی
انواع آلودگی نوری
آلودگی نوری به دو دسته کلی تقسیم می شود:
- آلودگی نوری از دید ستاره شناسی (Astronomical Light Pollution)
- آلودگی نوری از دید زیست شناسی (Ecological Light Pollution)
نوع اول آلودگی از پژوهش ها و تحقیقات ستاره شناسی و دیگر علوم مربوط به این حوزه جلوگیری می کند و نوع دوم به طور مستقیم روی سلامت جسم و روان انسان ها، زندگی حیوانات، گیاهان و … اثر می گذارد.
تاثیر آلودگی نوری روی زندگی جانوران
یکی از بزرگ ترین عوارض آلودگی نوری که به محیط زیست وارد می شود، ایجاد گمراهی و سردرگمی حیوانات و پرندگان مهاجر است. آلودگی نوری بر روی عادت های پرندگان مانند خواب و بیداری، مهاجرت و … اثر می گذارد.
آلودگی نوری سبب می شود تا بسیاری از حیوانات همچون لاک پشت ها یا دیگر گونه های پرندگان که راه خود را به وسیله نور ماه پیدا می کردند، سردرگم شوند. این عامل سبب مرگ بسیاری از گونه های جانوری و انقراض آن ها نیز شده است.
بسیاری از افراد از این موضوع سوء استفاده می کنند و به عمد مسیر مهاجرت پرندگان و دیگر حیوانات را تغییر می دهند تا بتوانند یک جاذبه گردشگری ایجاد کنند. این افراد با ایجاد نورهای شدید در مسیرهای مشخص شده، مسیر حرکت پرندگان را تغییر می دهند تا بتوانند آن ها در مکان هایی خاص جمع آوری کنند.
برخی از پژوهش های علمی نشان داده است که آلودگی نوری حتی بر روی زندگی موجودات دریایی نیز اثرگذار است.
تاثیر آلودگی نوری روی زندگی مردم
نورهای مصنوعی و غیراستاندارد چرخه طبیعی بدن انسان را برهم می زنند و هورمون هایی ایجاد می کند که می تواند سبب به وجود آمدن بسیاری از بیماری ها در بدن انسان شود. به عنوان مثال، تاریکی سبب تولید هومون ملاتونین در بدن می شود. هنگامی که این هورمون در بدن افزایش پیدا کند، فرد آماده خواب می شود.
نورهای شدید و مصنوعی سبب کاهش این هورمون در بدن می شوند که در نهایت سبب به هم خوردن چرخه خواب، بیداری و استراحت انسان ها می شود. این اتفاق سبب خستگی، استرس، سردرد، بی حالی و دیگر مشکلات فیزیکی و روحی می شود.
پژوهش های بسیار زیادی صورت گرفته است که نشان می دهد بین کاهش ملاتونین و سرطان رابطه های مستقیمی وجود دارد. به همین دلیل نورپردازی معابر یا دیگر مکان ها اهمیت زیادی دارد.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید لامپ مناسب برای منزل
تاثیر آلودگی نوری روی محیط زیست
استفاده بی رویه و بیش از حد از منابع نوری، سبب اتلاف چشمگیر انرژی می شود. تولید برق و بسیاری از انرژی های دیگر نیازمند صرف وقت، هزینه و منابع طبیعی است که روی زمین وجود دارد.
با هدر رفتن انرژی، برخی از منابع طبیعی زمین نیز از بین می روند. تولید مجدد انرژی هایی همچون برق و گاز بسیار سخت و دشوار است. با کاهش آلودگی نوری تا حد زیادی می توان در مصرف انرژی صرفه جویی کرد.
نورهایی که استاندارد نیستند می توانند برروی زندگی گیاهان نیز اثرگذار باشند. زندگی بسیاری از گیاهان به نور مستقیم خورشید بستگی دارد. با بر هم زدن نظم این نورها و ایجاد نورهای مشابه خورشید در شب، زندگی گیاهان نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و چرخه رشد آن ها با مشکلات زیادی روبه رو می شود.
راهکارهایی جهت کاهش آلودگی نوری
در ادامه موضوع آلودگی نوری چیست بهتر است به ارائه راهکارهایی بپردازیم که با رعایت آن ها آلودگی نوری تا حدی کاهش پیدا می کند:
- بخش زیادی از مدیریت و کنترل این نورها به دست مسئولین، دولت ها و شهرداری ها است اما بخشی از آن نیز توسط شهروندان کنترل می شود.
- افراد می توانند نورهایی که در محیط های خارجی محل زندگی آن ها وجود دارد را کنترل کنند. به عنوان مثال، به نورپردازی نمای ساختمان و یا چراغ هایی که در محوطه های باز و حیاط های خود استفاده می کنند، توجه کنند.
- بهترین راه استفاده از چراغ سقفی سنسوردار یا چراغ های تایمردار است. همچنین به کمک فتوسل و دیگر تجهیزات می توان میزان روشن بودن چراغ را نیز تنظیم کرد.
- بسیاری از چراغ های فضای خارجی وجود دارند که به پوشش ها یا حباب هایی مجهز شده اند که به واسطه آن ها می توان از تابش مستقیم نور به سمت آسمان جلوگیری کرد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره نورپردازی نمای ساختمان
تاثیر لامپ ال ای دی در کاهش آلودگی نوری
در گذشته که از لامپ گازی همچون لامپ بخار جیوه استفاده می شد، بسیاری از حجم نور به مسیرهای ناخواسته و به جهت های مختف تابیده می شد. این موضوع موجب افزایش آلودگی نوری و خیرگی می شد و در نتیجه انرژی نیز تا حد زیادی به هدر می رفت.
با پیشرفت تکنولوژی و عرضه لامپ های ال ای دی به بازار، تا حد زیادی می توان جهت تابش نور را تنظیم کرد. لامپ ال ای دی نوری قابل هدایت و قابل تنظیم در زاویه های گوناگون تولید می کند که در زمینه کاهش آلودگی نوری می تواند بسیار مؤثر باشد.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید لامپ ال ای دی
آلودگی نور در ایران
ایران نیز همانند بسیاری دیگر از کشورها از آلودگی نوری در امان نیست. تحقیقات نشان داده است که بیشترین میزان آلودگی نوری مربوط به شهر تهران و دیگر شهرهای شمالی است. همچنین شهرهای بزرگی همچون اصفهان، شیراز و تبریز میزان بالایی آلودگی نوری تولید می کنند.
بیشتر بخوانید: نور لامپ و تاثیر آن بر بدن انسان
سخن پایانی
در این مقاله به موضوع آلودگی نوری چیست پرداختیم. در آلودگی نوری سه واژه اهمیت زیادی دارد؛ زمان نامناسب، مکان نامناسب و کیفیت نامطلوب.
نورهای تولیدی باید مطابق زمان باشند و در هر ساعت از شبانه روز حجم معینی از نور وجود داشته باشد. همچنین مکانی که نورپردازی در آن صورت می گیرد نیز بسیار مهم است. در نهایت کیفیت نور و سلامت نور تولیدشده هم می تواند نقش به سزایی در کاهش آلودگی نوری داشته باشد.
طی آخرین تجقیقاتی که انجام شده است، بیشتر از 80 درصد مردم در محیط هایی زندگی می کنند که آلودگی نوری بسیار زیادی وجود دارد و آسمان شب با نورهای مصنوعی و غیراستاندارد روشن شده است. در کشورهای آمریکایی و اروپایی که صنعت قوی تری دارند و در کل پیشرفته تر هستند، این مقدار به 90 درصد هم می رسد.
